psychologia religii0

103

zależnym od szczególnych interakcji między grupą i badanymi postawami społecznymi* Lenski /1961/ doszukał się związku między uczęszczaniem do kościoła i konserwatywnymi poglądami politycznymi zarówno u protestantów, jak i u katolików, choć związek między konserwatywnymi poglądami ekonomicznymi a uczęszczaniem do kościoła ujawnił się tylko wśród protestantów* Goldsen i inni /1960/ przedstawili związek w obrębie każdej grupy wyznaniowej pomiędzy konserwatywną postawą w szeregu problemach a wskaźnikiem religijności mierzonym uczestnictwem w życiu kościelnym*

Dwa rodzaje religii

O krzywoliniowym związku, charakteryzującym powiązanie religii z postawami konserwatywnymi, mówią dane dotyczące uczestnictwa w życiu re-ligijBytt i dane dotyczące ortodoksji doktrynalnej* Związek ten jeat wyraźny dzięki danym o uczęszczaniu do Kościoła; najbardziej religijni zaprzeczają trendowi łączenia religijności z postawami konserwatywnymi* Daje to możliwość rozróżnienia dwóch typów religijności i jednego, związanego z umiarkowanie przyjaznymi postawami i umiarkowanym uczestnictwem, skorelowanego z postawami konserwatywnymi, i drug ego, związanego z silniejszą religijnością oraz z bardziej liberalnymi postawami* Taka możliwość już wcześniej była rozważana przez kilka badaczy i przyczyniła się w dużej mierze do sformułowania różnicy, omawianej w poprzedniej części tej pracy, między pojęciami "mimowolny” i "zaangażowany” /religijnie/* Przekonamy się tutaj, jak owocnym było to rozróżnienie w ukazaniu związków tych form religijności z postawami konserwatywnymi, szczególnie z etnocentryzmem*

Kilka wcześniejszych badań nad uprzedzeniami zarysowało te dwa typy religijności z godną uwagi jednomyślnością* Autorzy "The Authoritarian Personality" zdecydowali, iż uprzedzenie jest bardziej związane z "drogą, dzięki której jednostka stała się religijną, aniżeli z naturą samej religii"* Zdecydowali oni ponadto, że etnocentryzm wydaje się lęLsld. pośród "osobników, u których religia objawiałaby aię jako prawdziwa w tym sensie, źe powstała ona mniej lub bardziej niezależnie od zewnętrznej presji oraz przybrała formę upowszechnionych wartości"# U tych zaś, u których pojawił się przypadek "konwencjonalizrau" i podporządkowania, i z tych cech rozwinęła się ich religijność, występował także bardzo silny etnocentryzm. Bettelheim i Janowitz /1949, 1950/, odkryli podobną korelację pomiędzy "ustalonymi wierzeniami religijnymi, pozytywnymi bądź negatywnymi, a tolerancją"* Zinterpretowali oni stałość przekonań jako wyra2 ich mocnej internalizacji. Allport /1954, str* 452/