s 12 13

zetknięci.i się z postaciami bohaterów, doznania silnych emocji i wrażeń płynących z lektury.

l ak więc mamy głęboką wiarę, że książka odegrać może wielka rolę w wychowaniu młodzieży, żc ma ona ogromne znaczenie zarówno dla życia społecznego, jak i dla życia jednostki.

♦ •

♦

Historia literatury dla dzieci to teren ciekawej walki. Z jednej strony walczą dorośli, którzy chcą przeprowadzić swe założenia wychowawcze, z drugiej dzieci, dopominające się o swe prawa. Jest to piękna walka, jak mówi Paul Hazard w swej znakomitej książce Ksląiki, dzieci I dorośli, w której słabsi zwyciężają ♦).

Zwyciężają przede wszystkim silą bezwładności. Na próżno dajemy im książki, które uważamy za obdarzone niezliczonymi zaletami. Nic chcą Ich czytać. Są często niezdolne do sformułowania swych zarzutów, ale niepodobna sprawić, aby jakaś książka im się podobała, jeśli się nie podoba. Przypominają owego przysłowiowego konia, którego można przyprowadzić do pełnego żłobu, jednak nie można zmusić do jedzenia.

Odrzucają książki, które ich nic traktują poważnie, które* nie przemawiają obrazami, nie poruszają uczuć, nie uczą inaczej niż szkolą, i.ccz I na odwrót: jeżeli wybiorą jakąś książkę i zdecydują się wywalczyć ją dla siebie -dopną swego. Jeśli nic dla nich jest pisana nic icli to nic wzrusza, to szczc* gól, na który nie zwracają uwagi. W ten sposób wywalczyły sobie dzieci wiele najsławniejszych i najlepszych książek, przede wszystkim Robinsona i Guliwer a. W tych właśnie książkach znalazły Istotne dla siebie treści i są hu wierne od wielu lat 1 pod różnymi szerokościami geograficznymi, zmusiwszy niejako dorosłych do dokonania skrótów I przeróbek zgodnie ze swymi wymaganiami, podczas gdy wielo książek „dziecięcych", uznanych przez do-•oslych za znakomitą lekturę dla młodych czytelników, znika po krótko-Irwalym tyciu.

Spostrzeżenia francuskiego pisarza i uczonego polne są głębokiej silisz-mści. Narzucanie dzieciom przemocą lektury chybia celu. a nieraz daje lawet sprzeczne z dążeniami wychowawców wyniki. Z drugiej strony, jeśli akiś rodzaj utworów cieszy się stałym I uporczywym powodzeniem wśród Izicei, okazuje się zazwyczaj, żc dla rozwoju dziecka ma on ważne znaczenie lekceważyć go luli odmawiać dziecku nic można. 1 jesteśmy niejednokrotnie windkami, jak psychologowie, pedagodzy czy teoretycy literatury w naukowy posóh uzasadniają wartość form literackich, do których dzieci zwracają się żywiołowym zainteresowaniem.

Walka dorosłych i dzieci na terenie literatury prowadzona jest od dawna z różnym natężeniem. Wystąpiła też wyraziście u nas w pierwszym dziesię-iolcclu powojennym.

•) I*. Hnurd /<> livrn, lf< fofjnts ri /<•< hontrnts. IMillon* CoiiIciiiimuaIiu-s, lk>lvln C-lc, IMrłi; *. 7o.

Obecnie, szczęściem dla młodych czytelników, w pracy wydawnictw zaszły wielkie zmiany. Zainteresowania i potrzeby dzieci są bardziej brane pod uwagę.

Chcąc oddziałać na młodego czytelnika, trzeba w nim wywołać przeżycie, apelować do jego najżywotniejszych zainteresowań i potrzeb. My zwracamy uwagę na wartość wychowawczą książki, lecz dla dziecka jedynym powodem, skłaniającym je do czytania, będzie zawsze zainteresowanie, które budzi dana książka, i przyjemność, którą daje lektura. Nic możemy zmusić dzieci do czytania wbrew leli zamiłowaniom i potrzebom. W rozumieniu specyficznych właściwości dziecka i w umiejętności przemawiania zgodnie z nimi tkwi silą tych, którzy chcą wpłynąć na czytelnika poprzez książkę.

Tc właściwości danego wieku, jak również cechy indywidualne danego dziecka muszą być znane także rodzicom, bibliotekarzom i wychowawcom, wszystkim, którzy w jakikolwiek sposób kierują lekturą młodych czytelników. Musimy wiedzieć, jakie są dzieci naprawdę, a nic opierać pracy na naszym wyobrażeniu o uleli, na wyobrażeniu często niesłusznym, a nawet zupełnie fałszywym.

Wychowywaniu towarzyszyć musi zaufanie do dziecka, do tkwiących w uiiil możliwości i sil. Tylko wtedy znajdziemy właściwą drogę do młodych czytelników.