SAMV77

342 Z obserwaęjl

wieni na wpływ mediów muszą go oceniać na podstawie innych źródeł — osobiste doświadczenie I własny portfel są dla nich równoważnikiem abstrakcyjnej informacji ekonomiczną). Stan opinii publiczną) nie Jest czymś, co staje u progu i puka do drzwi tak natarczywie, jak stan gospodarki, z jego stopą inflacji i poziomem bezrobocia, riiemniąj jednak badanie to może być źródłem obiecującą)' hipotezy dotyczącej wpływu sondaży na wyobrażenie o stanie społeczeństwa. Głosi ona, że kontakt z informacjami sondażowymi stanowi bodziec wzmacniąją-cy nasze przekonania o stanie społeczeństwa, i sprawia, iż przekonania te są bardziej podatne na zmiany i bardziej zróżnicowane niż przekonania, które kształtują się bez udziału sondaży.

Sondażowy model społeczeństwa

Wyniki sondaży kształtują potoczne reprezentacje, mentalne wyobrażenie społeczeństwa. Sondażowe badania opinii publicznej zakładają pewien model społeczeństwa, ramę, w którą potem wpisywane są ich wyniki. Parafrazując Romana Ingardena, chodzi tu o rzeczywistość przedstawioną w dziele sondażowym, czyli w raportach i medialnych komunikatach z badań opinii publicznęj.

•    Opisana tam rzeczywistość społeczna jest uproszczona i płaska, jednopoziomowa. Społeczeństwo zostaje zredukowane do populacji, zbiorowości, ogółu wyborców, masy. Mie ma w nim grup społecznych, struktur, re-Iacji — są tylko jednostki należące do różnych kategorii: grup wieku, poziomów wykształcenia, przedziałów dochodu itp. Społeczeństwo ukazane w sondażach to masa, agregat jednostek różniących się tylko wartościami zmiennych. Procentowanie zakłada zasadniczą porównywalność wszystkich ludzi.

•    Element takiąj zbiorowości i jednostka obserwacji, osoba, jest ważna tylko jako nosiciel pewnych cech, podstawienie wartości zmiennąj. Jest ona posiadaczem opinii, odbiorcą informacji, konsumentem na rynku dóbr ekonomicznych lub — jako wyborca — na rynku dóbr politycznych.

•    Zbiorowość ta ma opinie w bardzo wielu sprawach, o Które pytąją sondażyści, nawet w sprawach nieznanych ludziom z codziennego doświadczenia. W szczególności jest to zbiorowość bardzo upolityczniona, zainteresowana i zorientowana w sprawach politycznych (publikowane sondaże to głównie sondaże polityczne, a preferencje wyborcze oraz popularność rządu i polityków są monitorowane przez cały czas),

•    Świadomość społeczna, która obejmuje tak trwałe składniki, jak reprezentacje społeczne, ideologie potoczne czy pamięć zbiorową, w sondażach zostaje zastąpiona masową opinią w sprawach aktualnych.

•    Opinia masowa daje się przedstawić w postaci numerycznej, w formie słupków, wykresów i procent Do jej opisu służą, powszechnie zrozumiałe, kategorie qu-asi-statystyczne, takie jak większość i mniejszość, kolejność, a zwłaszcza pierwszeństwo, przyrost i ubytek, tendencja i wahania itd. Te i tak proste kategorie są upraszczane na potrzeby telepubliki i .czytelników' tabloidów.

i Źródła zmiany znajdują się na zewnątrz społeczeństwa przedstawionego w sondażach, opinie są .zmiennymi zależnymi", kształtują się .pod wpływem' rozmaitych okoliczności zewnętrznych oraz mediów. Opinia publiczne jest lustrem, w którym odbijają się rzeczywiste zmiany, a znaczenie ma tylko wtedy, gdy politycy się z nią liczą, bo przekłada się ona na decyzje wyborcze.

Ma takim modelu społeczeństwa oparte są informacje sondażowe. Samym badaczom opinii publicznej na co dzień wydaje się on oczywisty, ale jej teoretykom — już nie. Krytyka tego modelu towarzyszy sondażom niemal od czasu ich wynalezienia. Herbert Blumer już w 1948 roku wytykał sondażom, że model ten jest fałszywy, asocjologiczny, gdyż wyrywa jednostki z sieci powiązań społecznych, a ich opinie odrywa od kontekstu, w którym powstają²⁰. Ostatnio, sześćdziesiąt lat po Blu-merze. Kurt Lang przeciwstawił .rynkowemu' modelo-

²⁰ Herbert Blumer, Opinia publiczna i sondaże opinii publiczne/, w: Interakcjonizm symboliczny. Perspektywa l metoda. tłum. Grażyna Woroniecka. Momos, Kraków 2007, s. 153-172.