scan0049 2

36

Podstawową zasadą jest ograniczanie pasażowania, gdyż stwarza ono możliwość pojawienia się niepożądanych mutacji spontanicznych. Długotrwałemu przechowywaniu sprzyja maksymalne zahamowanie procesów metabolicznych w przechowywanych komórkach.

3.4.1. Przechowywanie w obniżonej temperaturze

Przechowywanie mikroorganizmów w obniżonej temperaturze stanowi powszechnie stosowaną tcclmikę. Okres przechowywania i zakres zastosowania zależy od temperatury przechowywania, podłoża i formy fizjologicznej drobnoustroju.

Szczepy mikroorganizmów na skosach agarowych przechowuje się w temperaturze -20°C lub -5°C, do 6 miesięcy.

Spory grzybów strzępkowych można przetrzymywać w zawiesinie wodnej w temperaturze ok. 5°C, ale zastosowanie tej metody jest ograniczone.

Efektywnym, ale bardzo drogim sposobem przechowywania jest utrzymywanie próbek w mieszaninach wymrażających lub ciekłym azocie (w temperaturze -196°C). Komórki przed zamrożeniem umieszczane są w specjalnym roztworze krioochronnym, może nim być 10% roztwór glicerolu. Okres przechowywania w ciekłym azocie wynosi do kilku miesięcy.

3.4.2. Przechowywanie w formie bezwodnej

Dla przetrzymywania grzybów i promieniowców często stosuje się wysuszoną kulturę stałą. Uzyskuje się ją przez suszenie skosów agarowych wraz z mikroorganizmami w temperaturze pokojowej w okresie do 2 tygodni. Niektóre drobnoustroje suszy się wraz z wyjałowioną glebą bądź piaskiem. Suszenie jest powolne i trwa do l miesiąca (temperatura 24°C).

Wysuszone próbki mogą być przechowywane przez wiele lat. Próbki umieszcza się w suchej atmosferze, często w obniżonej temperaturze.

Liofilizacja jest również bardzo rozpowszechnioną techniką przechowywania mikroorganizmów. Polega ona suszeniu próżniowym zamrożonej kultury zawieszonej w odpowiedniej pożywce ochronnej, którą może być np. mleko, osocze. Proces przebiega dwustopniowo: w pierwszym etapie następuje zamrażanie, a następnie sublimacja pod obniżonym ciśnieniem (ok. 10 Pa). Istnieją różne techniki zamrażania (b. wolne 1 deg/min lub b. szybkie 1000 deg/min). Zliofilizowane szczepy mogą być przechowywane przez wiele lat.

Zaleca się stosowanie kilku ogólnych zasad dotyczących przechowywania mikroorganizmów:

I) dla drobnoustrojów zarodnikujących i przetrwalnikujących najbardziej korzystnymi formami do przechowywania są spory z 1-2-tygodniowej hodowli.

r"

2)    dla drobnoustrojów nie wytwarzających spor, korzystne jest przechowywanie form wegetatywnych pochodzących z fazy stacjonarnej wzrostu.

3)    zalecane są podłoża minimalne, tj. ubogie w składniki odżywcze, do na-mnażania przed przechowywaniem.

Dla każdej metody przechowywania mikroorganizmów istnieje stosowna technika ożywiania komórek. Duże znaczenie ma skład podłoża użytego do uaktywnienia szczepu. Dobiera się takie, które umożliwiają pełne ujawnienie cech technologicznych szczepu.

Literatura uzupełniająca

1.    J.E. 3ailcy: Malhematical modcling and analysis in biochcmical cnginccring: past accom-plishmcnts and futurę opponunitics. Biotcchnology Progress, 14, 1998, 8-20.

2.    A. Chmiel: Biotechnologia. Podstawy mikrobiologiczne i biochemiczne. PWN, Warszawa 1994.

3.    M. Fikus: Biotechnologia. Wiedza Powszechna, Warszawa 1989.

4.    C.R. Harwood. A. Wipat: Genomc managemenl ar.d analysis: prokaryotes; w Basic Biotcch-nology, C. Ratledgc. B. Kristianscn (eds), Cambridge Univcrsity Press, Cambridge 2001.

5.    K. Nakayama: Sourccs of Industrial Microorganisms; w Biotechnology, II -J Rchm. G. Reed (cds), VCH. Wcinheim, 1985, vol. I, 355-410.

6.    P. Prave, U. Faust. W. Sittig, D.A. Sukatsch: Fundamcntals of Biotechnology. Chapt. 2. VCH. Weinheim 1987.

7.    P. Singleton: Bakterie w biologii, biotechnologii i medycynie. PWN. Warszawa 2000.