scani8

Jest ono ciągle wykorzystywane głównie w aspekcie kontroli oraz wyceny produkcji, jak również kształtowania i pomiaru zysku. W ujęciu tym wyróżnia się następujące kryteria wyodrębnienia i podziału kosztów: rodzajowe - wyodrębniające koszty proste:

•    koszty zużycia materiałów i energii,

•    koszty usług obcych,

•    wynagrodzenia,

•    świadczenia na rzecz pracowników,

•    amortyzacji,

•    podatków i opłat,

•    pozostałe koszty.

według typów (faz) działalności - grupujące koszty w zależności od fazy działalności przedsiębiorstwa, której one dotyczą:

•    koszty fazy zaopatrzenia,

•    koszty fazy produkcji,

•    koszty zbytu,

•    koszty ogólne.

według pozycji kalkulacyjnych - podstawą tego podziału jest związek kosztów z wytwarzanymi produktami:

•    koszty bezpośrednie,

•    koszty pośrednie.

Istnieją jeszcze inne przekroje w ramach tradycyjnego (historycznego) podejścia do rachunku kosztów (kryterium czasu, sposobu wpływu na wynik podatkowy itp.), które jednak nie są związane z zagadnieniami kształtowania się controllingu.

Jak widać sformalizowanie rachunkowości finansowej, wpływało również na z góry narzucony sposób definiowania, ewidencjonowania i prezentacji kosztów. Droga tak rozumianego problemu kosztów pozostaje aktualna do chwili obecnej. Specyfika rachunkowości finansowej (usankcjonowanie prawne) oraz kierunek przeznaczenia generowanej przez ten system informacji wymaga zachowania jej jasności, jednolitości, spójności i porównywalności. Sygnalizowana już w książce wielokrotnie potrzeba uniwersalnej i „elastycznej” informacji głównie na potrzeby zarządzania stała się impulsem do powstania rachunkowości zarządczej. Dziedzina ta jako pewne odbicie rachunkowości finansowej w wymiarze przetransformowanej do wewnątrz informacji zachowała również potrzeby tak ukierunkowanej informacji o kosztach. Czy był to początek tzw. rachunku kosztów decyzyjnego, jako oddzielnej dziedziny, czy było to tylko jedno z narzędzi rachunkowości zarządczej - trudno jednoznacznie stwierdzić. Na pewno na obecnym etapie wyodrębniania się z rachunkowości zarządczej podsystemów, obejmujących kompleksowe zagadnienia można mówić o systemie rachunku kosztów decyzyjnych, jako oddzielnym instrumencie, a nawet dziedzinie wiedzy. Rachunek ten o nastawieniu głównie ex antę jest obecnie definiowany, jako wyodrębniony (przedmiotowo i proceduralnie) zbiór w systemie informacyjnym przedsiębiorstwa. Zbiór ten zawiera informacje o kosztach według określonego modelu dostosowanego do potrzeb i specyfiki danego przedsiębiorstwa i do potrzeb użytkowników informacji kosztowych. Tak ujmowany rachunek kosztów obejmuje²¹⁰:

•    badanie warunków ponoszenia kosztów,

•    budżetowanie (planowanie) kosztów,

²¹⁰ E. Nowak, Rachunkowość w controllingu przedsiębiorstwa, PWE Warszawa 1996, s. 66-67.

299