2192972455

płyty ołowiane. Ze względu na znaczą przenikliwość promieniowania, jest ono wykorzystywane w medycynie podczas prześwietleń lub rentgenowskiej tomografii komputerowej. Promieniowanie rentgenowskie przenika przez wszystkie organy, a ulega jedynie pewnemu osłabieniu w zależności od tkanki, przez którą przenika. Różny stopień pochłaniania promieniowania rentgenowskiego przez materiały wykorzystywany jest także do określania jakości ich wykonania, badania składu chemicznego substancji czy też do zawartości zanieczyszczeń. Innym zastosowaniem jest przedłużanie okresu przydatności do spożycia artykułów spożywczych [6].

Promieniowaniem jonizującym o podobnych cechach jak promieniowanie rentgenowskie jest promieniowanie gamma o długości fali mniejszej od 5 pm. Promieniowanie gamma oddziałuje z materią na kilka sposobów. Najczęściej występującym zjawiskiem, w którym promieniowanie gamma traci swoją energię jest zjawisko Comptona, gdzie padająca fala rozpraszana jest na elektronach o energii dużo niższej niż energia padającego fotonu. Innym powszechnym zjawiskiem jest efekt fotoelektryczny, gdzie padające na dany materiał fotony, wybijają elektrony z powłok atomowych lub powodują ich przejście na wyższy poziom energetyczny. Oderwanie elektronu od jądra powoduje jonizację atomu. Innym sposobem przekazywania energii przez promieniowanie gamma jest wzbudzenie jądra atomu, które następnie może ulec rozpadowi lub wyemitować falę elektromagnetyczną. Foton może także utracić swoją energię, ulegając zanikowi, w wyniku czego powstaję para: cząstki-elektronu i antycząstki-pozytonu [8].

Ze względu na własności tego promieniowania jest ono wykorzystywane w podobny sposób jak promieniowanie rentgenowskie do badania własności materiałów, w przemyśle spożywczym czy medycynie.

3. Sposoby opisu promieniowania

Zjawisko promieniowania jonizującego tak jak inne zjawiska fizyczne może zostać scharakteryzowane na podstawie analizy odpowiednich wielkości. Jednostki stosowane do opisu obiektów promieniotwórczych oraz związanego z nimi promieniowania radioaktywnego stosowane są w dziale fizyki technicznej - dozymetrii, dlatego wielkości te zostały określone jako dozymetryczne. W celu wyznaczenia wpływu promieniowania jonizującego na organizmy wyznaczenie wielkości dozymetrycznych jest konieczne.

Parametrem związanym bezpośrednio ze źródłem promieniowania jest jego aktywność (A). Wielkość ta określa ilość rozpadów promieniotwórczych mających miejsce w źródle promieniowania w jednostce czasu. Jednostką aktywności w układzie SI jest bekerel (Bq), przy czym lBq odpowiada jednemu rozpadowi zachodzącymi w czasie ls.

Kolejną wielkością dozymetryczną jest dawka ekspozycyjna (X), określająca wpływ promieniowania radioaktywnego na otoczenie w którym źródło promieniowania się znajduje. Parametr ten jest wyznaczany przez sumę wszystkich jednoimiennych ładunków wytworzonych na skutek promieniowania jonizującego w jednostkowej objętości powietrza, odniesioną do masy tego powietrza. W układzie SI przyjętą jednostką jest kulomb/kilogram (C/kg) [9]. Dawka ekspozycyjna w dozymetrii jest rzadko stosowana, ponieważ nie jest parametrem określającym wpływ promieniowania materiału radioaktywnego na organizmy. W tym celu należy posłużyć się dawką pochłoniętą (D), która jest scharakteryzowana jako energia przekazana danej materii przez promieniowanie jonizujące, odniesiona do masy tej materii. Jednostką dawki pochłoniętej jest grej (Gy), zdefiniowany jako: 1 Gy= 1 J/l kg.

Ważnym czynnikiem podczas wyznaczania wpływu promieniowania jonizującego na organizmy jest czas, w którym zostały one poddane napromieniowaniu. W celu uwzględnienia tego parametru należy określić moc dawki, która jest zdefiniowana jako przyrost dawki w jednostce czasu. Jednostka opisująca moc dawki jest zależna od rodzaju

4