Schowek17

MM» luk i i trwale z nimi połączone. Zapobiega to powstawaniu tarcia suchego na-w» i przy nieciągłym dopływie środka smarnego.

I limem mieszanym nazywa się zjawisko pojawiania się różnych rodzajów lun id w strefie styku elementów trących, z wyodrębnionymi mikroobszarami utyku (np. w jednym mikroobszarze występuje tarcie suche, a w pozostałych luli le graniczne lub płynne). Tarcie w makroobszarze styku jest wypadkową roił.-.i|ow tarcia w poszczególnych mikroobszarach.

Rodzaj tarcia wpływa na trwałość i niezawodność urządzeń mechaniczny li Podczas eksploatacji ze względu na konieczność utrzymania dostatecznie du/rj trwałości urządzeń bardzo ważne jest dążenie do zmiany tarcia suchego im inne, najlepiej - płynne. W tym celu należy odpowiednio użytkować urzą-.l/i ma mechaniczne oraz prawidłowo wykonywać czynności smarownicze, sto-Mijiji zalecane środki smarne. Wówczas zmniejsza się intensywność zużycia, .i lal,ze liczba nieprzewidzianych awarii (zataić). Wydłużają się również okresy lnvusterkowej pracy urządzeń.

Najkorzystniejsze warunki pracy występują wtedy, gdy obie powierzchnie m| w pełni rozdzielone warstwą oleju, tzw.filmem olejowym (patrz rys. 1.12<r/). Wówczas występuje tarcie płynne, w którym opory ruchu są najmniejsze w porównaniu z przypadkami a), b) i c). Jak widać, najkorzystniejsza jest zamiana Inicia zewnętrznego ciał stałych (a) na tarcie wewnętrzne cieczy smarowej (d). Wtedy tarcie występuje wewnątrz cieczy, a opory ruchu muszą pokonać jedynie słabe siły przyciągania międzyeząsteezkowego (molekuł) cieczy. W zasadzie nie występuje zużywanie wskutek tarcia (z wyjątkiem pittingu), ponieważ nic ma bezpośredniego styku między ciałami stałymi. Jeśli nic można „wywolni” w węźle tarcia płynnego, to można zastąpić je tarciem granicznym lub mieszanym (rys. 1.12 b i c). Zatem dobre smarowanie węzła ruchowego polega na zapewnieniu w nim tarcia płynnego. Małe opory ruchu i brak bezpośredniego styku stwarzają korzystne warunki współpracy części, charakteryzujące się brakiem zużywania i zacierania.

Zależność współczynnika tarcia od grubości warstwy środka smarnego i rodzaju tarcia podano w tablicy 1.5.

Tablica 1.5

Zależność współczynnika tarcia od grubości warstwy środka smarnego i rodzaju, tarcia

Charakterystyka warstwy środka smarnego	Rodzaj tarcia	Współczynnik tarcia ślizgowego
Brak warstwy adsorpcyjnej	suche	powyżej 0,2
Warstwy adsorpcyjne mono- lub polimolekulame środków smarnych, płynów, pary wodnej ilp.; tlenków, siarczków ilp.	graniczne	0,2v(),04 i
Warstwy środka smarnego o grubości mniejszej od wysokości mikronierówności trących się powierzchni	mieszane	0,2+0,08
Warstwy środka smarnego o grubości większej od mikronierówności trących się powierzchni	płynne	0,08+0,005, a nawet mniej

1.3. Stan techniczny i eksploatacyjny maszyn i urządzeń

1.3.1. Pojęcia podstawowe

Właściwości urządzeń zmieniają się pod wpływem samorzutnie zachodzących procesów oraz zewnętrznych oddziaływań. Część zmian ma nieodwracalny charakter i powoduje zniszczenie urządzeń. Proces ten, zwany zużyciowo--starzeniowym lub zużywaniem fizycznym, można jedynie opóźniać stosując zabiegi konserwacyjne i remonty. Może się zdarzyć, że przed osiągnięciem stanu zużycia fizycznego urządzenie staje się bezużyteczne wskutek postępu technicznego i należy wycofać je z eksploatacji. Nazywamy to starzeniem (zużyciem) ekonomicznym lub - mniej trafnie - moralnym. Proces ten można opóźnić, modernizując urządzenia, ale tylko do granic opłacalności tego zabiegu. Urządzenie wycofane z eksploatacji może być zastosowane np. jako rezerwowe, szkoleniowe, obiekt muzealny lub też jako źródło części zamiennych i surowców wtórnych.

Użytkownicy powinni mieć możliwość oceny wielkości zmian, by określić stan obiektu technicznego (inaczej: stan obiektu eksploatacji, stan urządzenia, stan maszyny). Termin ten oznacza wykonanie w określonej chwili statycznej „fotografii” wartości cech danego obiektu. Stan obiektu technicznego jest określany na podstawie analizy zbioru chwilowych wartości cech, które można nazwać cechami stanu. Stan obiektu jest skutkiem jego przeszłości, a jego znajomość jest potrzebna do ustalenia zachowania się obiektu obecnie i w przyszłości. Ocenie podlega stan techniczny oraz eksploatacyjny.

Stan techniczny obiektu zmienia się nieustannie, co oznacza, żc można wyróżnić nieskończenie wiele jego stanów. W praktyce nic ma potrzeby określania wszystkich stanów; w najprostszym przypadku wystarczy wyróżnić dwa:

1)    stan zdatności - kiedy obiekt działa poprawnie,

2)    stan niezdatności - gdy obiekt nie może wykonywać założonych zadań.

Czasem wygodniej stosować podział na trzy stany:

1)    zdatności (stan dobry),

2)    częściowej zdatności (stan dopuszczalny, tolerowany),

3)    niezdatności (stan niedopuszczalny).

Zmiany stanu technicznego obiektu są skutkiem rozmaitych procesów destrukcyjnych, takich jak: starzenie, zużywanie zmęczeniowe, obciążenia udarowe itp., wywołujących odkształcenia plastyczne i sprężyste, przepalenia, stopienia oraz utratę wewnętrznej spójności tworzywa elementów obiektu. Zmiany wymiarów i przełomy powodują zmianę wzajemnego położenia elementów, co z kolei jest przyczyną nieprawidłowości działania (niesprawności, niewydolności, niezadziałania), wynikających z niewłaściwego przebiegu pracy i ruchów roboczych.

33

www.wsip.com.pl