scs40

dorati sę, poi. radować się, ros. radova(sja; scs. i ps. łaził i, poi. łazić, ros. łasił scs. i ps. bralb obok bralrb, poi. brat, ros. brat; scs. i ps. płakali, poi. płakać, ros. plakat' i homonimiczne scs. płakali z ps. *polkati, por. poi. płukać ze starszego płakać’, scs. i ps. obrćsh 'znaleźć’, ros. obresti; scs. i ps. trćbovati, ros. treborat', poi. potrzebować’, scs. i ps. słćdb, poi. ślad, por. śledzić, ros. sled; scs. i ps. yłćhb, poi. chleb, ros. chleb itp. W tego rodzaju wypadkach we wszystkich językach słowiańskich kontynuacja stanu ps. jest na ogól jednakowa.

C w i czenie 6

1.    Tekst:

7,0 qr. Mt.VI: (24) I\Hk’Ww>KO |>(Mdi NG MOMGTb    A. rocflOAbMA p&BOT&TH,

AH BO GAWNOTO HGH&B MAHTTj, A ApOt/TAArO Bt^AKJBUrb. M ar Mt.XIV:(17) HMAMl IlArb    H A’bB’tj p’BIBT>. Zoqr.J.Xl: (9jA'l>BX na ACCATG MACA eCT€ B1> AbNH.

Zocjr.Mt.V: (Mt) M7> TA ATO AIX. BAM7>: AIOBUTG BpOPbl B&U1A. M ar. Mt.vi: (z) G TA A TDOpULUM MHAOCTIjINW., NG B'bCTfV46H Rp'łVVb COBOł*. Zogr. Mt.XXT (l8)K)TpO MtG BT>?Bp<M+Jb CA B'h TpAA^ BT^AAKA (dom. podmi ot: WCOyCb).

2.    Wybrać z tekstu liczebniki, objaśnić ich formę, budowę oraz funkcję składniową; określić równocześnie formę rzeczownika, do którego odnosi się liczebnik.

Przykłady:

di,rema gospodbtna (Zogr. Mt. VI, 2+)—1) du. ni. liczebnika głównego dwa i I) du. m. rzeczownika gospodb, IV deki.; liczebnik pełni funkcję przydawki na zasadzie składni zgody;

drugaago — G-A (G w funkcji A) sg. in. liczebnika porządkowego; odmiana złożona jak u przymiotnika; forma starsza drugajego; N sg. rn. drugyjb (drugbjb), f. drugują, n. drugojc (znb. też funkcję zaimkową § 13, l>, 5); funkcja przydawki w składni zgody do domyślnego przedmiotu (dopełnienia) z kontekstu; gospodja (A-G sg. analogiczne do I deki.), por. też liczebnik jedinogo w podobnej funkcji, w formie według deklinacji zaimka /a (podać dalsze formy);

objaśnić też bliżej związki: pętu, ylćhi, i <h,v( rybć, <h,ra na desęte ćasa w kolejnych zdaniach.

3.    Porównać sposób tworzenia scs. i ps. liczebników oraz ich funkcję ze stanem w języku polskim i rosyjskim.

4.    Wybrać i objaśnić formy wyrazowe zawierające grupy przestawkowe w nagłosie przed spółgłoską; porównać je z formami polskimi i rosyjskimi.

Przykłady:

rabb (Zogr. Mt. VI, 24) — grupa rat z ort, czyli rahb ^ *orbb; podobnie jest w pochodnym czasowniku rabntati (jw.); objaśnić bliżej formy flcksyjnc; z języka polskiego można przytoczyć wyrazy oparte na tym samym temacie rdzennym: robić, robota, robotnik (rdzeń rob-)’, w języku rosyjskim wyraz rabotat' itp. uważa się za ccrkicwizm, por. ukr. robota’, niekiedy upatruje się tu wtórne a zam. o pod wpływem akania; dla porównania warto przytoczyć nicm. Arbe.it, arbeiten (rdzeń: arb-);

7:7>zalka (Zogr. Mt. XXI, 18) — forma nie przestawiona obok istniejącej także przestawionej rzzlaka; podać bliższe objaśnienie (zob. § 18, b).

'!    CVT'.-??. rijyprr:

........." |i........

5. Wybrać i objaśnić formy zawierające przestawki śródglosowe i porównać je z formami polskimi i rosyjskimi.

Przykłady:

glagolję (glagoly, Zogr. Mt. Vj 44) — 1. sg. praes., temat -je- (koniug. III); 2. sg. praes. glagoljeH (glagoldi), inf. glagolati\ występuje tu charakterystyczne zjawisko podwojenia rdzenia, prjęy czyin pierwsza część gla- jest rezultatem przestawki gol-przed spółgłoską g zaczynającą część drugą (tlat ^ tolt)\ rekonstrukcja całości jest następująca: *golgol~, por. scs.^! rzeczownik glagoh. Ten sam rdzeń w postaci pojedynczej występuje w wyrazie ścs. glasb < *golsb i pochodnych od niego, por. poi. glos (grupa tlot), ros. gdos (griipa tolot).

Podobnie bliżej nal vraUb (part. pract. act. vraftQ < *vortjq\ grad7,

eży objaśnić wyrazy: vragy ^ *rorgy\ prhh ^ *perdb\ viz-1, zob.^; § 23, b) ^ *-vratjb < *-vortjb, por. vratiti < *vortiti, (< *gor(h.

6. Podać kilka innydli przykładów (poza tekstem) na przestawki grup or, ol w na

głosie i or, ol, er, el w

7.    Podać przykłady stawkowych typu raz-

8.    Wybrać i objaśn scs.

śródgłpsic.

zw. ccrkiewizmów w języku rosyjskim w zakresie grup prze-(prefiks), -grad (druga część nazw miast), glava, vrag itp. ć. niektóre inne ciekawsze zjawiska z fonologii i morfologii

KONWERSATORIUM VII

§ 19. Zmiany

w zakresie samogłosek jerowych a. Uwagi wstępne

Półsamogloski r, i b

(zob. §

7, a) jako odrębne fonemy istniały jeszcze w okresie cyrylometodcjskim i bęzpośrednio po nim, mniej więcej do przełomu wieku IX i X. Z biegiem czasu głoski te we wszystkich językach słowiańskich przeszły radykalne zmiany, czego wymownym świadectwem są zabytki scs. Jery mogły się wzajemnie wymieniać, przechodzić w pełne samogłoski o, e, y, i lub zanikać — w za-fonctycznych i morfologicznych w wyrazach.

zgodne z panującą już samogłoski pełne — e z

Kiedy czytamy odpisy zabytków scs. z wieku X i XI, spostrzegamy wielką różnorodność w zakresie użycia jerów, ich kontynuantńw oraz wszelkich zmian z tym związanych. Obok forn klasycznych, przepisywanych dokładnie, spotykamy formy wymową. Kopiści na miejscu jerów mocnych piszą często im. b, o zam. 5, jery słabe opuszczają. Nierzadko w miejsce opuszczonych pólsamoglosck używano apostrofu, np. po d’ni zam. po dbtti itp. Jedynie na końcu vyrazów jery słabe już tylko jako znaki graficzne, często mieszane ze sobą, pisano tradycyjnie. Warto w związku z tym przypomnieć, że tradycja pisania jeru miękkiego, tzw. znaku miękkiego, na końcu niektórych wyrazów, nawet po spółgłoskach twardych (w przeszłości miękkich), przetrwała do dziś w języku rosyjskim, np. 6botib (pył’), Koctrtb (kost'), deub {d'eń), no^b {nol'), eeufb (v’efć'), Mbiuib (myli), euduuib (v 2. sg. praes.) itp. Wewnątrz wyrazu pisze się ten znak

77