skanowanie0041 2

Jest to bardzo dynamiczny etap rozwoju grupy. Powstają podgrupy tworzone z różnych powodów i na różnych zasadach. Może to być podgrupa współdziałająca w „obaleniu władzy” psychoterapeuty lub utworzona na zasadzie „silny oraz slaby pod jego ochroną”. Niektóre osoby spośród uczestników rywalizują o wpływ i dominacje w grupie, badając równocześnie różnice postaw, poglądów. Ujawniane są także inne antagonizmy pomiędzy uczestnikami, wyrażające się np. y sposobach zyskiwania sympatii lub uznania, w przeżywaniu zazdrości o pozycję zdobytą w grupie lub o specyficzne walory i umiejętności. Na tym etapie ujawniane są różnice między uczestnikami na różnych poziomach pragnień, oczekiwań, sposobów wyrażania własnego „ja”, stylów życia.

W tej fazie uczestnicy grupy wypowiadają także bardziej jawnie nadzieje na uzyskanie sympatii, związku z poszczególnymi osobami, a równocześnie obawiają się odrzucenia. Czasem jednak przyjaźnie i związki heteroseksualne realizowane są poza grupą. Bardziej bezpośrednie wyrażenie pragnienia bliskości dla wielu uczestników grup terapeutycznych jest trudniejsze niż złości. Badanie zasady powstania takich związków, ukrytych pragnień i nadziei obu osób może być trudniejsze niż w przypadku antagonizmów między uczestnikami. Osoby w związkach przyjaźni i parach erotycznych chronią tajemnice swojej relacji, nie chcą okazać się nielojalne wobec partnera. Tworzenie związków poza grupą ma charakter obronny, bazuje na mało realistycznych wyobrażeniach o partnerze.

Pod koniec drugiego etapu następuje destabilizacja ról grupowych ukonstytuowanych w pierwszej fazie. Pomyślny rozwój grupy powoduje zanik ról destruktywnych. Krystalizują się nowe. Można wyodrębnić siedem głównych kategorii takich ról.

a)    „Wyraziciel nastrojów grupowych” jest osobą, która szczególnie wrażliwie odbiera wspólnie przeżywane przez grupę emocje, przeciwstawne pragnienia. Trafnie także wyraża je niewerbalnie, czasem daje im wyraz słownie.

b)    „Stabilizator emocji grupowych” w odróżnieniu od błazna grupowego nie rozładowuje napięć, nie kanalizuje ich jak kozioł ofiarny, koncentrując na sobie uwagę grupy, nie zaprzecza im. Potrafi natomiast trafnie zinterpretować znaczenie wydarzeń w grupie i ujmować je na poziomie poznawczym, dystansując się od silniejszych uczuć.

c)    „Sumienie grupy” odnosi się do postaci, która pilnuje przestrzegania norm moralnych przez grupę. Dba o to, żeby nikt nie został skrzywdzony, niesprawiedliwie potraktowany. Wzbudza poczucie winy w innych uczestnikach grupy. Zbyt długie osadzenie się w tej roli może być mało konstruktywne dla takiej osoby.

d)    „Dziecko grupowe” pod szczególną ochroną może podejmować dwojakiego rodzaju role:

—    „Biedne dziecko” to osoba, która często okazuje bezradność, niezdecydowanie. Chętnie przyjmuje ochronę przed krytyką i irytacją innych osób. Demonstruje liczne dolegliwości, trudności w kontaktach interpersonalnych, niemożliwości wykonania zadań.

—    „Szalone dziecko” jest osobą, która z wdziękiem wyraża różne pragnienia, impulsy, także takie, które nie są akceptowane. Może demonstrować zacnowama rebelianckie, dyskretnie podtrzymywane przez grupę. Zyskuje sympatię, ponieważ zastępczo ujawnia nie aprobowane przez innych pragnienia.

e)    „Dobra mama” („kochany wujaszek”) jest osobą opiekuńczą, ochraniającą, ciepłą. Inni uczestnicy grupy oczekują od niej wsparcia, zrozumienia. Osoba taka może mieć kłopoty z ustanawianiem granic, w jakich chce świadczyć na rzecz innych.

f)    „Bard grupowy” jest osobą wrażliwą na nastrój i klimat grupy. Zajmuje często pozycję dosyć niezależną w stosunku do innych. Potrafi w metaforycznym języku ujmować sens najistotniejszych wydarzeń w grupie i problematykę indywidualną. Inną wersją tej roli jest „filozof grupowy”, który pełni podobną funkcję wobec grupy, tylko czyni to w innej konwencji — poszukiwania sensu egzystencjalnego.

g)    „Opozycjonista” kwestionuje posunięcia psychoterapeuty, rozwiązania grupowe, które inni skłonni są zaakceptować. Uruchamia krytyczne myślenie na temat reguł i norm, jakimi kieruje się grupa.

Faza konfrontacji i eksploracji różnic zakończona jest ustanowieniem norm, które można ująć w następujący sposób:

—    owocne jest badanie własnych impulsów i wzajemnych ustosunkowali,

—    mamy prawo wyrażać wszystkie własne impulsy i uczucia w formie niedestruktywnej dla innych,

— nie musimy kochać się wzajemnie, umiemy szanować różnorodność i odrębność innych.

Pod koniec tego etapu badanie stosunku do prowadzącego psychoterapeuty przestaje mieć tak duże znaczenie. Następuje czasowe ustalenie pozycji poszczególnych uczestników w grupie. Konflikty i antagonizmy wyciszają się. Wzrasta poczucie bezpieczeństwa i wzajemnego zaufania. Bardzo znacznie wzrasta spójność grupy.

4.2.3. Faza pogłębionej eksploracji problemów na poziomie indywidualnym i grupowym

Na tym etapie następuje głębsze eksplorowanie problemów indywidualnych. Trudno jest wskazać jednoznacznie sekwencję tematów pojawiających się w grupach psychoterapeutycznych. Zależy ona w pewnej mierze od składu uczestników — ich wieku, aktualnej sytuacji życiowej, dominującej problematyki indywidualnej. Niektóre wątki tematyczne są uniwersalne i pojawiają się we wszystkich grupach terapeutycznych. Warto zaznaczyć, że istotne trudności pacjentów miały także swój wyraz w poprzednich fazach. Manifestowały się głównie przez sposób

r

wchodzenia w interakcje z psychoterapeutą i innymi uczestnikami. W trzeciej fazie rozwoju grupy terapeutycznej mają szansę być głębiej badane wraz z ich dziecięcą genezą, z aspektami przeżywanych trudności dotychczas nicuświadamia-nymi.