skanowanie0045 2

w imnu.cn instytucji. Wyniki niektórych badań pro-Ml/uny. h w . i >i l i lach psychiatrycznych i innych instytucjach „totali-i uir.rli ' w ka /.<• nicr udaje się im realizować przypisanych im ce-l«av In apculyi ityeh czy resocjalizacyjnych i że nastawione są raczej na • !•» <m m na Inapii; (doITman, 1975; Yuchtman i Seashore, 1983).

I • <a ia iM iiar/ama S|X)lecznego ma swoje słabe strony. Zarzuca się )• j, . « I) uii’ zostało w niej dostatecznie określone, dlaczego moc nazna-» Anjącil mu}(| reakcje tylko niektórych osób, grup czy instytucji, a nie maju jej łulde same reakcje ze strony innych osób, grup czy instytucji; ił) nie wyjaśnia się, dlaczego osoby naznaczane uznają, iż pewne grupy czy instytucjo są uprawnione do ich naznaczania, a inne nie są do tego uprawnione; 3) teoria ta nie wyjaśnia dewiacji pierwotnej, a tłumaczy jedynie dewiację wtórną, np. recydywę przestępczą czy kolejne hospitalizacjo psychiatryczne; 4) teoria jest nazbyt deterministyczna, nie uwzględnia przypadków świadomego buntu, protestu, wyboru zachowań niekonwencjonalnych do walki z nie akceptowanym porządkiem społecznym; 5) nie uwzględnia też faktów s amon a znacza n ia dla podkreślenia własnej odrębności i ewentualnej kontestacji, tzn. takich sytuacji, gdy ludzie nie naznaczani przez otoczenie wybierają dewiacyjne czyny bądź kariery jako formy autoekspresji; 6) unika się w tej teorii określenia, jakiego rodzaju sankcje prowadzą do kariery dewiacyjnej i jak surowe powinny być owe sankcje, by osiągały taki skutek; 7) nie docenia się roli. czynników osobowościowych jako istotnych zmiennych w procesie kształtowania się — pod wpływem negatywnych naznaczeń — zachowań dewiacyjnych; 8) teoria nie uwzględnia istnienia stygniatów pozytywnych i nie wyjaśnia, jakie są konsekwencje jednoczesnego stygmatyzowania pozytywnego i negatywnego tego samego człowieka (Łoś, 1976; Kojder, 1980). Ponadto przedstawiciele teorii naznaczania nie uwzględnili szeregu alternatywnych możliwości badawczych, a mianowicie tego, że: zachowanie i samookreślenie mogą zmieniać się niezależnie od siebie; naznaczanie może nie mieć istotnego wpływu na samoocenę jednostki; naznaczanie może odstraszać, zamiast utrwalać dewiacyjne zachowanie; naznaczanie może nie być arbitralne i mieć bardziej na względzie wpływ na szerszą populację (prewencja ogólna) niż kontrolę jednostki (prewencja szczególna) (Falandysz, 1986).

■

Rozdział 6

łf SA

Interakcyjny model funkcjonowania społecznego

Uo

Co właściwie sprawia, że te same drzewa spostrzegamy w jednym przy padku jako odrębne całości czy jednostki, innym zaś razem dostrzegamy jedynie las? Jeśli zadamy sobie takie pytanie, to już na pierwszy rzut oka widać, iż zawiera ono szereg różnych płaszczyzn, na których może zostać udzielona odpowiedź. Po pierwsze, odpowiedzi możemy poszukiwać w obrębie procesów, które określono tu roboczo jako „spostrzeganie”. W tych ramach odpowiedź mogłaby pójść co najmniej dwiema drogami. Pierwsza z tych dróg sugeruje, iż las jako pewna odrębna całość powstaje tylko dlatego, że nasze spostrzeganie wyodrębnia ileś tam pojedynczych drzew jako nową jakość, mimo że w rzeczywistości istnieją nadal jedynie pojedyncze drzewa. Z kolei druga droga może nas prowadzić do wniosku, iż spostrzegamy owe drzewa jako las dlatego, że te drzewa są specyficznie ustrukturowane. Oznaczałoby to, że w rzeczywistości istnieją nie tylko poszczególne drzewa, lecz również lasy jako wyodrębnione elementy rzeczywistości.

Podejmując drugą płaszczyznę początkowego pytania, trzeba spróbować ustalić, co właściwie miałoby decydować o tym, że w pewnych przypadkach drzewa zmuszają nasze „spostrzeganie” do tego, by je widzieć jako las, a innym razem pozwalają się spostrzegać jako odrębne drzewa. Jeśli przyjąć, że zmuszają, to rodzi się pytanie, w jaki sposób? Możemy udzielić odpowiedzi, mówiąc, że drzewa spostrzegamy jako las wtedy, gdy rosną blisko siebie. Co to jednak znaczy „blisko siebie”? Ze stykają się koronami czy przerastają korzeniami? Czy może są od siebie oddalone nie więcej niż np. o 10 m, a może 20 m? A jeśli jedno drzewo od drugiego jest oddalone o 100 m, czy jest to już las, czy jeszcze pojedyncze drzewa? A jeśli te same odległości będziemy oglądać z różnej perspektywy, np. z pozycji piechura, obserwatora w samolocie bądź na podstawie zdjęć satelitarnych? Czy jest różnica jakościowa, a nie tylko ilościowa, między „gęstym” i „rzadkim” lasem? Sprawa owej bliskości komplikuje się jeszcze bardziej, gdy przyjmiemy, że można uwzględniać nie tylko „bliskość” w sensie fizycznej odległości między drzewami, lecz również przez pryzmat współzależności fizjologicznej, chemicznej czy innej tego typu.