skanowanie0057 2

5* uj\jy, lytuiy przeusiawia poparte argumentami stanowisko przeciwko W którejś z grupowych decyzji czy przesądów, wywierany jest silny, bezpo- j_; średni nacisk, zmierzający do podtrzymania w pełni jednolitego stanowiska.

.    ‘    •    ffi.

6)    Takie działanie staje się normą grupową, która po zinternalizo-waniu jej przez członków grupy czyni z nich cenzorów odstępstw od fe uzgodnień grupowych. Owa autocenzura jest właśnie kolejnym objawem tego syn dram u.

7)    Kumulacja ignorancji, wraz z autocenzurą i obronną racjonaliza- : cją, jakie pojawiają się w małych grupach społecznych, rodzą szybko swoistą iluzję jednomyślności. Złudzenie to polega na tym, że wyrażane są tylko sądy, które wydają się zgodne z punktem widzenia większości ; członków grupy. Ponieważ zgodnie z zasadą kumulacji ignorancji nie są wyrażane sądy niezgodne, stąd też kryterium owej „jednomyślności” stanowi milczenie, traktowane jako wyraz zgody. Iluzja jednomyślności oraz jej źródła są wyraźnym śladem dominowania w grupach tendencji do ujednolicania działań i postaw.

8)    W grupach, w których pojawia się syndrom grupowego myślenia, rodzi się jeszcze jedno zjawisko, które dodatkowo tendencję tę wzmacnia: oto spośród członków grupy wyłania się (w drodze interakcji) swoisty t

P *

„stróż poprawnego myślenia”. Rola, jaką w tej interakcji przyjmuje on j na siebie, polega na niedopuszczaniu do- grupy takiej informacji, która mogłaby zniszczyć przeświadczenie grupy o własnej i swych decyzji wysokiej efektywności i moralności.

Nie zawsze, oczywiście, syndrom grupowego myślenia ukazuje się | we wszystkich swych objawach jednocześnie, ani też nie pojawia się każdorazowo wtedy, gdy mała grupa społeczna rozwiązuje stojące przed nią zadania. Syndrom ten przedstawiono głównie po to, aby pokazać, jak wiele różnorodnych procesów rodzi i podtrzymuje dominującą w grupie h tendencję do ujednolicania jej funkcjonowania.    |‘

I

6.1.7. Powstawanie i rozwój grupy

Jeśli stwierdzamy, że jedną z najczęstszych form funkcjonowania spo- ; łecznego są rozmaite małe grupy społeczne, to rodzi się uzasadnione pytanie, co właściwie powoduje, że jednostki łączą się w grupy? Jeśli przy i tym założyć, że podstawowym procesem będącym u podłoża tworzenia r się grupy jest interakcja, to można sformułować bardziej elementarne pytanie: Dlaczego ludzie wchodzą ze sobą w interakcje?

Zdaniem Shawa (1976) odpowiedzi na takie pytania można formułować na różnych poziomach ogólności. Bardzo ogólne wyjaśnienie — to ¹ takie, że grupa (przynależność d.o niej) pozwala jednostce zaspokoić szereg jej potrzeb, stąd też jest ona skłonna stać się członkiem grupy. Jako jeden z przykładów takiego sposobu spostrzegania relacji interpersonalnych Shaw przytacza teorię wymiany Thibauta i Kelleya (por. Mika,

1981), starającą się wyjaśnić, co dla jednostki jest punktem odniesienia przy szacowaniu przez nią zysków i kosztów związanych z podejmowaniem interakcji. Można również twierdzić — jak to czynią m.in. Cart-wright i Zander (1960) — że grupa sama w sobie jest spostrzegana jako wysoce wartościowa i dlatego przynależność do niej staje się obiektem potrzeby, bądź też wartość grupy wynika stąd, że jest ona, środkiem do zaspokojenia innych potrzeb (np. bycia atrakcyjnym poprzez przynależność do atrakcyjnej grupy). Tak sformułowane odpowiedzi są jednak zbyt: ogólne, toteż dla celów badawczych szuka się ich na mniej ogólnych poziomach.

O możliwościach zaspokajania przez grupę potrzeb jej członków mogą decydować — według Shawa — co najmniej cztery czynniki: atrakcyjność interpersonalna (zadowolenie czerpane z interakcji z innymi członkami grupy), zadowolenie z uczestnictwa w aktyiuności podejmowanej przez grupę, atrakcyjność celów realizowanych przez grupę, a cenionych przez jednostkę, i wreszcie członkostwo grupy samo w sobie. Zagadnienia atrakcyjności interpersonalnej są zwykle rozpatrywane w aspekcie rozmaitych kształtujących ją zmiennych, takich jak: bliskość przestrzenna, interakcje, wzajemne kontakty, podobieństwo postaw, zgodność systemów wartości, cechy osobowości itp.

Stwierdzono na przykład, że bliskość przestrzenna, (sąsiedztwo mieszkaniowe, sąsiedztwo w ławce itp.) sprzyja rozwojowi wzajemnej atrakcyjności. Gdy jednostki nie tylko przebywają ze sobą (wzajemne kontakty),* lecz również wywierają na siebie wpływ, mówi się o interakcji. Zarówno możliwość częstego kontaktowania się ze sobą, jak i częste wzajemne interakcje sprzyjają wzmaganiu się obustronnej atrakcyjności, a nawet mogą niwelować wzajemne uprzedzenia i wrogość (np. uprzedzenia rasowe czy narodowościowe). Wskazuje się jednak również, że bliskość przestrzenna, możliwość kontaktowania się i częste interakcje nie prowadzą same przez się do wzrostu wzajemnej atrakcyjności. Stwarzają one jedynie warunki sprzyjające poznaniu cech partnera, a dopiero te cechy (np. postawy, systemy wartości itp.) zdecydują, czy wzajemna atrakcyjność wzrośnie, czy zmaleje. Gdy jednak możliwości wzajemnego poznania są ograniczone, wówczas pozostają tylko uprzedzenia bądź wiedza „z drugiej ręki”. Można więc przyjąć, że bliskość przestrzenna, możliwość częstego kontaktowania się ze sobą i wchodzenia w interakcje są czynnikami sprzyjającymi tworzeniu się grup. Nie oznacza to jednak, iż każdorazowe stworzenie takich warunków zostanie uwieńczone powstaniem grupy.

Niektóre z wymienionych czynników odgrywają w procesie powstawania grup mniej lub bardziej kluczową rolę. Przeprowadzone badania wskazują, że do takich czynników należy m.in. atrakcyjność fizyczna oraz podobieństwo pod względem różnych cech. Atrakcyjność fizyczna stanowi bardzo ważny element kształtowania się atrakcyjności ogólnej. Nawet wtedy, kiedy wysoce atrakcyjni fizycznie partnerzy zachowują