skanowanie0070 2

ivV'

an.i;ja puunuuzi zurowno oa Kodzrca, jak i od Dorosłego partnera transakcji, i do tych samych stanów ego jest skierowana.

Przedstawiony powyżej aparat pojęciowy i związany z nim sposób myślenia o komunikowaniu się służy głównie ustalaniu źródeł nieprawidłowości w relacjach interpersonalnych oraz znalezieniu sposobu oddziaływania, który by owe nieprawidłowości usunął. Szerzej analiza transakcji jako metoda psychoterapii zostanie przedstawiona w części III lego podręcznika.

Wracając do zagadnienia „normalnego” i „zaburzonego” komunikowania, należy stwierdzić, że dla analizy transakcyjnej „normalna” jest transakcja komplementarna, natomiast „zaburzona” — transakcja skrzyżowana, niezależnie od tego, czy przejawia się w formie bezpośredniej, czy też ukrytej. Warto natomiast dodać, że w pewnych przypadkach istotne jest uwzględnienie kontekstu sytuacyjnego, w obrębie którego odbywa się transakcja, bo nawet gdy jest ona komplementarna, lecz nie jest to komplementarność typu Dorosły—Dorosły,, wówczas może również prowadzić do zaburzeń w relacjach interpersonalnych.

ł).3,2. Normalna ) ?.al>ur/.oua komunikacja w ujęciu .?. Kuescka

Ruesch jako psychiatra koncentruje się przede wszystkim na skonstruowaniu koncepcji, która posłuży mu do analizy komunikacji zaburzonej. Przyjmuje on (Ruesch, 1972), że komunikowanie się może przebiegać między rozmaitymi uczestnikami tego procesu. Jednostka może się komunikować sama ze sobą; byłby to specyficzny system interakcji, którego uczestnikami są różne struktury tej samej osoby. Komunikować się ze sobą mogą również dwie różne jednostki, tworząc system komunikacji interpersonalnej. Podobnie też w procesie komunikowania się mogą uczestniczyć członkowie danej grupy społecznej bądź określonej społeczności. Członkowie grupy powiązani ze sobą systemami zależności (była o nich mowa w pierwszej części tego rozdziału) tworzą tzw. system komunikacji grupowej. Członkowie społeczności natomiast tworzą system komunikacji społecznej; jego istotą jest to, iż wymiana informacji obejmuje wiele osób o słabo określonej tożsamości indywidualnej, które w tym procesie rzadko występują jako jednostki, częściej zaś — jako nie zidentyfikowane elementy grup bądź zbiorowości.

Swą koncepcję komunikacji wywodzi Ruesch z trzech podstawowych założeń tak zwanej przez niego „ogólnej teorii procesów społecznych”. Zgodnie z pierwszym założeniem zachowania i działania są kontrolowane przez informację. Zgodnie z drugim — sprzężenie zwrotne między efektami działania a określoną informacją prowadzi do zmian informacji, którą posiada komórka, jednostka, grupa czy społeczność. Trzecie założenie głosi, że ów nowy stan informacyjny staje się punktem wyjścia do kolejnego z podejmowanych działań itd. Przy tak szerokim rozumieniu oddziaływania informacji można mówić o fizycznych, psychologicznych

hr-

'

m

£•«

#v.

i społecznych skutkach tego działania. U człowieka wszystkie trzy rodzaje skutków pojawiają się jednocześnie, co w istotnej mierze komplikuje informacyjną analizę relacji interpersonalnych.

Aby analizować przebieg komunikacji, sformułował Ruesch kilka twierdzeń, stanowiących elementy jego teorii komunikacji (por. Grzesiuk i in._? 1977). Zdaniem Ruescha komunikacja w relacjach interpersonalnych przebiega w obrębie „sytuacji społecznej”, którą wyznaczają: status społeczny uczestników, pełnione przez nich role (wyuczone wzorce zachowań) i obowiązujące zasady komunikowania się. Dwa pierwsze czynniki dostarczają informacji o partnerach interakcji, co umożliwia człowiekowi właściwą interpretację przekazów oraz określenie sposobu przekazania informacji (zgodnie z pewnymi zasadami; por. wcześniejsze uwagi dotyczące m.in. komunikacji niewerbalnej). Z kolei prawidłowości komunikowania się precyzują, jakie mają być zasady obiegu informacji, tych zaś uczymy się poprzez uczestnictwo w życiu społecznym. Podwaliny tych zasad kładzione są w dzieciństwie i ulegają rozbudowaniu w toku poszerzania się kontaktów społecznych (szkoła, grupy rówieśnicze, zawodowe, towarzyskie, udział w życiu publicznym itp.). W toku przekazywania informacji znaczenie komunikatów, które wymieniają partnerzy, jest określane przez dwa czynniki: treść komunikatu oraz zasady zastosowane do interpretacji tej treści. Zasady te Ruesch określa mianem melakomuni-fcacji. Istotną rolę w procesie wymiany informacji odgrywa łączenie otrzymanej wiadomości z subiektywnym doświadczeniem oraz uzyskanie dodatkowych instrukcji, uściślających tę wiadomość (ich źródłem może być nadawca, sytuacja, język itp.). Poważną rolę w procesie komunikowania się odgrywa sprzężenie zwrotne, które umożliwia skorygowanie błędnej interpretacji, a jednocześnie determinuje ostateczny rezultat tej komunikacji, który może być satysfakcjonujący bądź frustrujący.

Jednym z ważnych czynników wpływających na proces komunikowania się jest zdolność człowieka do porównywania. Komunikowanie się umożliwia porównywanie własnych wyobrażeń o obiekcie wymiany informacji z wyobrażeniami innych o tym samym obiekcie, przy czym pokrywanie się owych wyobrażeń jest czynnikiem nagradzającym, a ich niezgodność — czynnikiem karzącym. Obie te konsekwencje mają szczególne znaczenie w przypadku oceny zdarzeń społecznych, ponieważ dają początek spostrzeganiu różnic społecznych. Porównywanie takie jest możliwe dzięki trzem głównym procesom, wywierającym wpływ na przebieg komunikacji. Pierwszym z tych procesów jest rozumienie, czyli możliwość znalezienia satysfakcjonującego wyjaśnienia istniejących różnic; zrozumienie (bądź bycie zrozumianym) jest przy tym doświadczeniem gratyfikującym. Drugi proces — to uznawanie, a dotyczy ono reakcji na inicjatywę rozpoczęcia komunikacji: reakcja pozytywna (podjęcie komunikacji) jest nagradzająca, natomiast odrzucenie owej inicjatywy jest traktowane jako brak uznania i powoduje frustrację. Trzeci wreszcie proces — to uzgadnianie. Gdy w toku wzajemnej komunikacji pojawiają się