29724 skanowanie0003 (208)

INAKKAL.JA JAKU bPOSOU ROZUMItlNIA SWIAIA

kor i In,, 1990; Ponnobakor, 1993), opisywali In przożytyoh zdarzeń traumatycznych ma wieloraki! pozytywne skutki dla procesu md/onia sobie z nimi, a nawet dla zdrowia niinrzonego „twardymi” wskaźnikami w rodzaju ciśnienia krwi i poziomiTsuBstancji Immunologicznych. Odnotowano przy tym, żo to pozytywne skutki były tym większe, im bardziej rozbudowana w swej narracyjnej formie była relacja z trudnych przeżyć. Po zakończeniu badań uczestnicy informowali, że utworzenie opowieści z wyraźnie zaznaczonym początkiem, środkiem i zakończeniem pomogło im uporządkować przeżyciu i spojrzeć na nie z nowej perspektywy. Komentując to, Pennebaker (Harber, Pen-nubakur, 1992) proponuje metaforę „traumatycznego węzła” na określenie formy, w Jakląj początkowo urazowe przeżycia są reprezentowano w pamięci: fragmentaryczna obrazy, słowa i uczucia pozostają cia₇ mi to zt) Sobą związane, niedostępne dla systematycznego wglądu i refleksji. Jednak DMynnodd tworzenia opowieści niejako zmu-g|g (Imm osobę do wyodrębnienia poszczególnych epizodów i do ujęcia swoich wspomnień w liniową strukturę narracyjną, a to udaniem Pennobakera stanowi początek rozplątywania urazowego „węzła”. Wyniki Pmmobukora korespondują z wnioskami Judlth Herman (1999) na temat procesu powrotu do równowagi u ofiar przemocy. Ważnym jogo elementem jest stopniowe, wieloetapowe wypracowywanie rozwiniętej narracji na temat traumatycznego zdarzenia, co pozwala im się odnieść do przeżytych nadużyć w podmiotowy sposób i włączyć jo do zasobów pamięci między inne wspomnienia. Pozwala to odbudować - albo przebudować - własne poczucie tożsamości, początkowo silnie naruszone lub wręcz zrujnowano przez traumatyczne zdarzenie.

Podobne wnioski nasuwają obserwacji! psychoterapeutów, stosujących techniki narracyjne. Na przykład Cohen (za: McLe-j od, 1997) prosił klientów, aby opisali swo«! je przeżycia podczas zaleconego im w ramach terapii czytania różnych materiałówl narracyjnych i nienarracyjnych. Klienci-zgodnie relacjonowali, że najwięcej skorzjM stali, czytając konkretne historie. Podczan lektury rozpoznawali siebie w bohaterach! tych opowieści, a śledząc ich trudne losy! i empatyzując z ich zmaganiami, odzyskij wali poczucie własnej wartości, pozytyw® ny stosunek do samych siebie oraz wiarę! w swoje możliwości w przyszłości. W jaki] sposób narracje mogą wywierać taki do-! broczynny wpływ na poczucie tożsamością Konstrukcjonizm poznawczy odpowiadiM że układanie lub słuchanie historii to po-j wierzchniowy_ aspektgłębszych proćeśó^ zachodzących w strukturach poznawczycjM a polegEgąćych na "nadawaniu ńarra^nOT formy^fresciom własnego doświadcz eriiąW Już^-śamaTakarstrukturalizacja oznacza lepszą - w porównaniu z treściami nie-l ustrukturalizowanymi łub ustrukturalizdfl wanymi nienarracyjnie - możliwość nadaj nia tym treściom subiektywnego znaczenia! i połączenia ich z wiedza .osobistą i społecza nąjednostki^a także z jej działaniem. Nie-I obojętne są też różne dalsze, szczegółowa wł£iściwości tej narracyjnej strukturalizćfl ęji. Bliższych wyjaśnień dostarcza tu kon« cepcja schematów autonarracyjnych.

3.1.2

Schematy autonarracyjne

Jerzy Trzebińald pisze, żo: „Naturalną for-! mą procesów myślenia na własny temat oraz procesów pniląjiiiowniiia decyzji jest

konstruowanie autonarruąji, io '/Mozy fa-I buły przodstawiąjącąj ograniczoną czaso-[ wo historię, w której występuje własna i oMoba. Można więc założyć, że ważna część

■    wlodzy o sobie ma postać schematów budo-wania autonarracji. Schemat autonarracyj-

I ny można porównać do scenariusza, który wypełniany jest konkretną fabułą, w zależ-I ilości od kontekstu” (1992, s. 90).

Różne konkretne cechy schematu au-f tonarracyjnego mogą odpowiadać za okre-I ślone sposoby myślenia o sobie i zgodnego B i tym myśleniem działania. Te istotne (jak I pokazały badania Trzebińskiego, por. rozdz. i drugi tej książki) cechy schematu autonar-rncyjnego to - przykładowo - stopień arty-kulacji różnych jego elementów (np. reprezentacji własnych celów albo reprezentacji [ sposobów praktycznego działania dla osiągnięcia tych celów), co przekłada się na regulacyjne funkcje schematu wobec zachowania jednostki (np. może sprzyjać więk-N/ąj skuteczności działań, podnosić kompetencje komunikacyjne lub przeciwdziałać sldonności do depresji). Już samo zastosowanie schematu autonarracyjnego wprze-twarzaniu pewnej porglwiedzy sprzyja lep-I isomu funkcjonowamu~jedniosfKi^wHSym

■    Iflltrosię. Na przykład kandydaci lia śtu-dln, którzy konstruowali wyraziste wyobrażeniowe scenariusze swoich przygo-

I (iownń do egzaminów wstępnych, łącznie

■    I samym aktem zdawania tego egzaminu,

■    częściej odnosili sukces w tym ważnym t Życiowym zadaniu niż kandydaci nietwo-I rżący autonarracji na ten temat (Trzebiń-i lid, 1997).

Na podstawie porównaniu koncepcji Trzebińskiego i wcześniej cytowanych wyników można więc sądzić, żn ju/ mumio utworzenie spójnej narraąji nu Luioul wliiMtiytih

|»\ Jlrrnr przeżyć oznacza skonstruowanie tnluoj jej reprezentacji, która umożliwia włączani® tych przeżyć do ,ja” i skuteczne radzenie sobie z nimi w podmiotowy, właściwy tej konkretnej jednostce sposób. W reprezentację tę bowiem, za pośrednictwem zastosowanego schematu autonarracyjnego, wbudowane zostały istotne włościwości ogólnego podmiotowego stylu radzeniu sobie danej osoby. Innymi słowy, utworzenie autonarracji dotyczącej danych zda-rzeń oznacza zastosowanie owych podmiotowych zasobów radzenia sobie, obecnych latentnie w schemacie autonarracyjnym, w konkretnej sytuacji, z którą jednostka aktualnie ma do czynienia.

Z kolei czytanie i słuchanie narracji nu temat przeżyć innych osób może inicjować proces narracyjnego strukturalizown nia własnych analogicznych przeżyć 1/lub dostarczać alternatywnych wzorców struk-turalizacji, czasem wręcz wpływać modyfikująco na schemat autonarracyjny w wypadku, gdy okazał się on dysfunkcjonalny. Również tak bowiem może się zdarzać.

Dysfunkcjonalne schematy autonarra cyjne mogą przyczyniać się do powstaniu lub pogłębienia specyficznych trudności i symptomów. Jak pisz^Bruner (109O&, s. 17), „sposoby opowiadania i towarzyszą ce imjsposoby konceptualizacji stoją się przyzwyczajeniem dótego stopniu, żo w k< >ń cu przeiśtaczają się w przepisy nu budowanie doświadczenia jako takiego". Jeśli więćscKemat autonarracyjny jost "dyift mk cjonalny, to jego stosowanie powodujo, iż jednostka strukturalizuje nowo doświml czenia wedle starych wzorców i w ton sposób wciąż na nowo konstruuje ton sum problem. Na przykład Capps i Ochs (zu: Ochs, 1997) w studium narracyjną) konstrukcji

_