skanuj0005(1) 4

John Locke (1632-1704)

Pochodził z zamożnego środowiska londyńskich kupców i uczonych. Ukończone studia teologiczne, filozoficzne i medyczne sprawiły, iż objął badaniami szeroki zakres zagadnień, starając się dociec niezmiennych przesłanek osobowości człowieka i społeczeństwa.

Najważniejsze dzieła: „Dwa traktaty o rządzie”, „List o tolerancji”.

Stan natury

Przedstawia się u Locke ’a zupełnie odmienni niż u Hobbesa. Rozsądek podpowiadający człowiekowi zasady postępowania zgodne z prawem natury sprawia, że bytowanie jednostek i grup ludzkich staje się znośne i łagodne. W przeciwieństwie do Hobbesa, siła rozsądku przy pojmowaniu równości i fundamentalności praw natury jest tak znaczna, że zasadniczo skłania człowieka do poszanowania tych praw. Wszyscy są sobie równi i to jest jedno z praw naturalnych, zatem nikt nie zmierza do ograniczenia praw innych osób.

Prawo własności

Stanowi, w przekonaniu Locke ’a, niepodważalny i niczym nie naruszony kanon organizacji życia człowieka. Pochodzi od Boga i jest w najgłębszy sposób zapisane i wkomponowane w naturę ludzką. Prawo własności gwarantuje swobodne dysponowanie majątkiem, zabezpieczając wolność działania, i nie tylko w sferze czysto ekonomicznej; z drugiej zaś strony stanowi barierę określającą działania innych wobec właściciela.

Umowa społeczna

Daje wyraz w poszukiwaniu przez człowieka skuteczniejszych środków ochrony praw własnych, w szczególności bezpieczeństwa, prawa własności czy wolności. Sensem zatem umowy społecznej jest ochrona praw naturalnych, których jednostka nie zrzekła się, lecz uzyskuje silniejszą ich obronę, następującą w zorganizowanej społeczności ze strony władzy publicznej.

Powstałe drogą umowy państwo nie jest dziełem ani boskim, ani kreacją natury, lecz rezultatem rozsądnego zachowania się człowieka.

Hobbes, w toku powstania społeczeństwa i państwa rozróżnia dwa rodzaje umów społecznych:

1)    umowa o powstaniu państwa

2)    umowa dotycząca powstania państwa

Umowa o powstaniu państwa, zdaniem Locke 'a, w założeniu opiera się na swoistej konstrukcji powierzania rządowi pełnomocnictw na zasadzie powiernictwa. Państwo uzyskuje na podstawie umowy społecznej zasadniczą kompetencję represjonowania ludzi naruszających prawa natury.

Podział władz stanowi gwarancję poszanowania wolności jednostki i społeczeństwa. Locke wyróżnia trzy podstawowe dziedziny sprawowania władzy:

1)    ustawodawstwo,

2)    wykonywanie praw,

3)    stosunki międzynarodowe.

Odpowiadają temu kierunki władzy w postaci:

a)    legislatywy,

b)    egzekutywy,

c)    władzy federalnej.

Idea podziału władz nie oznacza u Locke a zagwarantowania ich równowagi, przewagę posiada władza ustawodawcza,

Idea tolerancji

W fundamentalny sposób została sformułowana w „Liście o tolerancji”, sprowadzając się do postulatu oddzielenia Kościoła od państwa. Locke opowiada się za niezależnością i autonomicznością wszystkich wyznań, będącą gwarancją swobodnego uprawiania kultów religijnych. Zasada tolerancji nie posiada jednak u Locke <a wymiaru bezwzględnie powszechnego. Należy ją uchylić względem ludzi niewierzących, ponieważ nie posiadają oni jakiegoś trwalszego systemu wartości moralnych.