skanuj0046 3

50

Grzyby mogą wytwarzać pewnego rodzaju formy przetrwaine. Nie są to jed nak przetrwalniki w takim rozumieniu, jak przetrwalniki u bakterii. Mają inną oporność niż przetrwalniki bakterii oraz w przeciwieństwie do nicli spełniają funkcje rozrodcze.

Sklerocja (sclcrotium) są to ściśle ułożone strzępki otoczone ciemną, zewnętrzną warstwą grubościennych komórek. Sklerocja zawierają 5- 10% wody oraz dużo substancji zapasowych, zwłaszcza tłuszczów.

Chiamydospory (rys. 21) są pojedynczymi komórkami zawierającymi również dużo substancji zapasowych. Mają grubą i często zabarwioną błonę komórkową. Chiamydospory mogą powstawać terminalnie na szczycie strzępek lub inter-minalnie - na całej długości strzępek.

Gemmy tworzone są przez niektóre grzyby niższe. Są to komórki o zagęszczonej plazmie, bogate w substancje zapasowe i odznaczające się grubą błoną komórkową.

Ponadto u Fungi imperfecti można spotkać twory, zwane koremium. Są to trzonki konidialne ułożone w pęki oraz tzw. piknidium, kiedy trzonki konidialne powstają wewnątrz buteleczkowatych lub kulistych organów.

■ Rozmnażanie płciowe polega na kopulacji dwóch komórek o haploidainej (/;) liczbie chromosomów i powstaniu komórek diploidalnych zawierających 2;; chromosomów. Jako wynik kopulacji powstaje zygota, w której następują podziały

a    b

Rysunek 22. O tocznie (pcrithccium) grzybów (wg Palucha): a - oioc/nia pleśni Aspergillus glaiicus. b - olocznia sporyszu (Claviccps purpurea); I przekrój poprzeczny otoczni, 2 - worki z zarodnikami. 3 zarodniki, 4 - worek z nitkowymi zarodnikami. 5 - otocznia w przekroju poprzecznym /. workami

mcjotyczne i powstaje charakterystyczna dla grzybów faza dikariotyczna. W grzybni dika-riotycznej tworzą się specjalne komórki, worki (ascus) - jak u Ascomycctes lub podstawki (basidium) - jak u Bas idiomy-cetcs, w których następuje połączenie się jąder (kariogra-mia). W wyniku podziału redukcyjnego jądra powstaje 1-8 zarodników workowych (asko-spory) lub zarodniki podstawkowe (basidiospory). U niektórych gatunków worki mogą bv' umieszczeń* wewnątr tz\v. perytecium (pentnecium), czyli otoczni, która powstaje z warstwy specjalnych strzępek (rys. 22).

U pleśni z rodzaju Mucor, rozmnażanie płciowe przebiega następująco. Zc strzępków wyrastają krótkie wypustki, które łączą się, tworząc zygosporę otoczoną grubą błoną i zawierającą jednojądrowe, ha-pioidalnc komórki, z których po wykiełkowaniu powstaje nowa grzybnia (rys. 23).

Rysunek 23. Tworzenie zygospnry (rozmnażanie wegetatywne) u pleśniaka z rodzaju Mucor (wg Dudy i Zodrowa); 1-4 kolejne stadia tworzenia się zygospory. 5 kiełkująca zygospora

Sposób rozmnażania, wytwarzania zarodników oraz sposób ich ułożenia i struktura są cechami, na podstawie których klasyfikuje i identyfikuje się grzyby.

Pleśnie ważne w przemyśle żywnościowym należą do rodzajów omówionych poniżej.

Rltizopus i Mucor. Pleśnie należące do tych rodzajów tworzą jednokomórkową grzybnię, która w starszych kulturach może przejść w wielokomórkową. Grzybnia rośnie częściowo pod powierzchnią, czasami wrastając w nią izw. rizoidami (rhizoides), czyli chwytnikami, jak to ma miejsce u rodzaju Rhizopus. Chwytniki wyrastają z. rozłogów, czyli stolonów (rys. 24). Zarodniki bezpłciowe tworzą się w zarodniach (sporangium).

Rysunek 24. Rhizopusnigricans (wy Burbianki): a - stolony, b - zarodnie. c - kolumcla i apofiza

Kształt koiumcli jest charakterystyczny dla gatunku.

RODZAJ MUCOR. Pleśnie należące do tego rodzaju tworzą pojedyncze zarodnie na rozgałęzionych lub na nie rozgałęzionych strzępkach. Zarodnie łatwo pękają i wówczas kolumcla jest otoczona kołnierzykiem pękniętej zarodni. Najpowszechniej spotykane gatunki te Mucor raccmosu Mucr- nuiccdo ora: wytwarzające amylazy Mucor rouxi. (czyi. mi) i Mucor jawnicus.

Mucor rnuccdo snotv:;. • my 'u:ęsiv n. psującyt owocach i w giebic. Ma on grzybnię białawą i żółtawą. Zarodnie o średnicy i 00-200 um są żółtawe lub szarawe, czasami ciemnobrunatne. Koiumeia