skan167

średnią przyczyną ma być ostry obrzęk wewnętrznej błony naczyń, nakładający się na zmiany miażdżycowe; równolegle ma zwiększać się krzepliwość krwi)- ostrej niewydolności serca, zawału płuca, udaru mózgu, napadów padaczkowych. U chorych na dychawicę oskrzelową napady duszności są częstsze i bardziej nasilone. Czynniki meteorologiczne nie są, same przez się, jedynym elementem sprawczym co do wymienionych tu chorób. Jeżeli wszakże pewien proces patologiczny prawie osiągnie granicę tolerancji, to stan aury meteorologicznej jest w stanie przesądzić o przekroczeniu tej granicy. Gdy np. narastające zmiany miażdżycowe niemal całkowicie zamkną światło naczynia wieńcowego, to zmiana warunków meteorologicznych, modyfikując stan czynnościowy układu autonomicznego, może zwiększyć krzepliwość krwi, a więc przyspieszyć, wskutek tworzenia zakrzepu, całkowite unie-drożnienie naczynia.

Zależnie od warunków, klimat może być przeto dla ustroju szkodliwy, ale może być i korzystny. W toku licznych chorób klimat działa leczniczo lub zapobiegawczo (np. w przypadku nerwic, dychawicy oskrzelowej, nieżytu górnych dróg oddechowych, pylicy czy gruźlicy płuc). Pobyt w miejscowościach o bodźcowym działaniu klimatu na ustrój od dawna bywał polecany jako czynnik leczniczy (szczególnie w warunkach rekonwalescencji, którą z reguły przyspiesza). Klimatoterapia opiera się na założeniu, że zróżnicowane elementy bodźców klimatycznych pobudzają i ożywiają czynność ustroju.

6.3.

Czynniki patogenne chemiczne

Szkodliwe substancje chemiczne są przeważnie pochodzenia syntetycznego; duże znaczenie miewają jednak również substancje naturalne pochodzenia roślinnego (dla przykładu: zatrucia grzybami) lub drobnoustrojowego (to zagadnienie wykracza poza ramy niniejszego rozdziału). Liczba znanych związków chemicznych wyrasta coraz szybciej; ich działanie na ustrój zwierząt i człowieka ciągle jednak pozostaje w znacznej mierze nieznane. Co więcej: oprócz zatruć ostrych (często przewlekłych), z którymi człowiek stykał się °d zamierzchłych czasów, pojawił się stosunkowo niedawno nowy rodzaj zatrucia przewlekłego: długotrwałe działanie niewielkich stężeń substancji toksycznych, w miarę rozwoju cywilizacji pojawiających się w coraz większej liczbie i coraz wyższym stężeniu w otaczającym nas środowisku (^vv powietrzu, glebie i wodzie, a więc i w żywności}. Chemikalia takie przeważnie nie ulegają szybkiej degradacji, swoją obecnością zmieniając to środowisko na długi czas, w sposób dla człowieka szkodliwy. Przykładem mogą yc szeroko stosowane środki owado- i chwastobójcze.

167