str0042

Rozdział 3

Zarys budowy i funkcji układu nerwowego

3.1.    Neuroanatomia - charakterystyka przedmiotu

i metod badawczych

Budowę narządów organizmu zwierząt i człowieka bada anatomia, która należy do grupy nauk morfologicznych (od greckiego /uopęij. morphe — kształt). Wśród tych nauk rozróżniamy anatomię makroskopową, badającą te elementy budowy narządów, które są widoczne gołym okiem, anatomię mikroskopową (histołogię), której przedmiotem zainteresowania jest komórkowa struktura tkanek obserwowanych za pomocą mikroskopu optycznego, i mikroskopię elektronową, ustalającą ultrastrukturę komórek i struktur subkomórkowych. Dział anatomii badający budowę układu nerwowego nazywamy neuroanatomią.

Istnieje kilka kierunków anatomii różniących się przedmiotem zainteresowania, podejściem badawczym bądź metodą obserwacji. Anatomia opisowa zajmuje się możliwie jak najdokładniejszym przedstawieniem budowy narządu: określa jego wielkość, kształt, barwę, podział na części, wygląd na przekrojach wykonanych w różnych płaszczyznach. Anatomia porównawcza ustala podobieństwa i różnice budowy tego samego narządu u różnych zwierząt, co daje niezmiernie cenną możliwość uchwycenia prawidłowości rozwoju narządów w procesie ewolucji, a więc rozwoju gatunkowego (filogenetycznego). Z kolei :ozwój osobniczy (ontogenetyczny) narządów w życiu płodowym ustala embriologia oddzielna dyscyplina morfologiczna.

Neurofizjolog często ma do czynienia z anatomią topograficzną mózgu, zajmującą się ustalaniem projekcji struktur mózgowych na powierzchnię czaszki. Znajomość tej projekcji jest niezbędna przy operacjach neurochirurgicznych u ludzi oraz przy zabiegach eksperymentalnych na mózgu zwierząt. Odmianą anatomii topograficznej mózgu jest anatomia stereo-taktyczna, która ustala koordynaty przestrzenne struktur mózgowych względem stałych punktów czaszki.

Dla neurofizjologa i badacza zachowania się szczególną wartość stanowi anatomia funkcjonalna, która zajmuje się nie tylko budową narządu (części mózgu, ośrodka itp), lecz także powiązaniem charakteru budowy z wykonywaną przez ten narząd funkcją.

42