strona (13)

ność musi być ,.potwierdzona” przez analizator kinestetyczny’.

Kompensacja zależy od wielu czynników, wśród których za najważniejsze uważa się:

1.    Umiejscowienie uszkodzenia. Im precyzyjniej zorganizowana jest funkcja narządu powiązana z układem nerwowym, tym trudniejszy i dłuższy musi być proces kompensacji utraconych sprawności. Jak już wspomniano, w narządach wewnętrznych, takich jak nerki czy płuca, kompensacja dokonuje się w pełni samoistnie bezpośrednio po uszkodzeniu; w narządzie ruchu wymaga na ogół długotrwałego treningu, a w przypadku uszkodzeń umiejscowionych w ośrodkowym układzie nerwowym odtworzenie funkcji w pełnym zakresie, nawet przy długim leczeniu, nie jest możliwe.

2.    Rozmiar uszkodzenia. Większe morfologiczne zniszczenie narządu rokuje gorzej, szczególnie zaś, gdy uszkodzone zostały jego powiązania z układem nerwowym. Osłabia to sygnalizację o defekcie, co ujemnie wpływa na zdolność kompensacji.

3.    Szybkość powstawania uszkodzenia. Długotrwały proces patologiczny zostawia na ogół spory zapas czasu na wytworzenie się mechanizmów kompensa-cyjnych, ale towarzyszą mu przeważnie wtórne niekorzystne zmiany chorobowe, które niweczą pozytywne działanie czynnika czasu.

4.    Ogólny stan chorego. Ma istotne znaczenie w mobilizacji wszystkich rezerw czynnościowych organizmu i u-ruchamiania procesów kompensacyjnych.

5.    Motywacja do opanowania kalectwa. Zależy w znacznym stopniu od typu psychicznego chorego, jego inteligencji, silnej woli. Osobnik z ciężkim uszkodzeniem odpowiednio umotywowany rokuje lepiej przy uruchamianiu procesów kompensacyjnych od tego, który ma znacznie lżejszy defekt, ale pozostaje bierny na działanie kinezyterapeu-tyczne. Praktyka uczy, że pacjenci o wyższym stopniu rozwoju intelektualnego, zajmujący wyższą pozycję w hierarchii społecznej, rokują gorzej i wymagają większego wkładu pracy, cierpliwości.

6.    Wiek chorego. Determinuje w sposób dość istotny kompensację. Osobnik miody, w okresie wzrostu, ma większe możliwości wynikające z faktu nie-utrwalonych jeszcze cech fizycznych i psychicznych. Łatwiej je przestawić na nowe, wymagane przez kompensację tory. Dotyczy to głównie kompensacji samoistnej. Mówiąc o kryterium wieku nie należy zapominać o rozróżnieniu pojęcia wieku biologicznego i kalendarzowego. W sensie możliwości fizycznych na ogól się one pokrywają, ale dla sterowania kompensacją, dla kinezyterapii większe znaczenie ma wiek biologiczny.

7.    Pobudzenie i sterowanie. Uzależnione jest od stosowania odpowiednich technik kinezyterapeutycznych dobranych optymalnie pod kątem wszystkich uprzednio wymienionych uwarunkowań.

Pojęcie kompensacji wiąże się ściśle z regeneracją i adaptacją. Pierwszy termin oznacza odradzanie się utraconych lub uszkodzonych części ciała. Człowiek nie posiada zdolności regeneracji zniszczonych narządów. Dotyczy ona raczej tkanek, takich jak np.: kości, mięśnie czy skóra. Przejawem regeneracji tkankowej jest proces gojenia się ran, zrosty kostne po złamaniach.

Adaptacja to mechanizmy, za pomocą których organizm reaguje na bodźce płynące ciągle z otaczającego środowiska. Stanowi ona system korzystnej regulacji w przystosowywaniu się do działających na organizm bodźców środowiskowych. Działanie czynników zewnętrznych musi prowadzić do zmian w pracy narządów wewnętrznych i wywołuje często odchylenia od pełnej, równowagi wewnętrznej. Utrzymanie pełnej równowagi w pracy narządów wewnętrznych dla zachowania optymalnego stanu i jednocześnie zapewnienie na tej drodze najlepszego przystosowania

Analizator kinestetyczny to najogólniej ujmując zespoły komórek i dróg nerwowych wyspecjalizowanych w odbiorze, przetwarzaniu i syntetyzowaniu bodźców.

13