strona (67)

względne tworzą się na bazie łuków odruchowych. Istotą wszystkich oddziaływań synergistycznych jest możliwość wywołania napięcia mięśnia odległego topograficznie w wyniku skurczu innego zespołu dynamicznego.

Wyróżnia się następujące synergizmy:

Bezwzględne. Są to wrodzone, utrwalone w procesie filogenezy reakcje neuromięśniowe występujące w mniejszym lub większym nasileniu u każdego osobnika.

Do najbardziej znanych należą:

1.    W obrębie kończyny dolnej. Wyprost stopy z oporem powoduje napięcie mięśnia czworogłowego uda.

2.    W obrębie kończyny górnej. Zgięcie grzbietowe w stawie promieniowo--nadgarstkowym, w pozycji nawrócenia przedramienia, powoduje napięcie mięśnia trójgłowego ramienia. Zgięcie dłoniowe w tym samym stawie w pozycji odwrócenia przedramienia powoduje napięcie mięśnia dwugłowego ramienia.

3.    W obrębie tułowia. Uniesienie głowy w płaszczyźnie strzałkowej, w pozycji leżąc tyłem, powoduje napięcie mięśnia prostego brzucha. Uniesienie głowy w pozycji leżąc przodem (prze-prost) powoduje napięcie mięśni pośladkowych wielkich.

Synergizmy bezwzględne są wykorzystywane do aktywizacji zespołów mięśniowych w tych częściach ciała, które znajdują się w unieruchomieniu. Zapobiegają narastaniu zaników mięśniowych z powodu bezruchu i pośrednio ograniczeniom ruchu.

Względne. Niezależnie od istnienia poprzednio omówionych występują synergizmy względne, które są osobniczo odmienne. Za pośrednictwem badania elektromiograficznego można określić, które ruchy wykonane z oporem w odległym stawie wywołują stan największego napięcia w interesującym terapeutę zespole dynamicznym. Badanie emg musi być wykonane odpowiednio wcześniej, by uzyskane za jego pomocą wskazówki mogły być wykorzystane do ćwiczeń, np. w okresie unieruchomienia kończyny.

Na podstawie badań elektromiogra-ficznych wykonanych u 340 chorych wykryto najczęściej powtarzające się synergizmy względne:

1.    Dla mięśnia czworogłowego uda:

a)    zgięcie stawu biodrowego,

b)    odwodzenie i przywodzenie Kończyny dolnej w stawie biodrowym,

c)    wyprost i zgięcie stawu skokowego górnego (ćwiczenia z pozycji a—c dotyczą jednoimiennej z ćwiczonym mięśniem kończyny dolnej),

d)    przejście z siadu do leżenia i powrót,

e)    rotacja zewnętrzna i wewnętrzna w stawie biodrowym po tej samej stronie.

2.    Dla mięśnia napinacza powięzi szerokiej uda:

a)    zgięcie i wyprost w stawie kolanowym,

b)    wyprost i zgięcie stopy w stawie skokowym górnym,

c)    wyprost i zgięcie w stawie biodrowym (ruchy podane w poz. a—c dotyczą kończyny dolnej po stronie mięśnia, który ma być aktywizowany),

d)    skłon tułowia w tył w pozycji leżąc przodem.

3.    Dla mięśnia krawieckiego:

a)    zgięcie stawu biodrowego,

b)    wyprost w stawie kolanowym,

c)    odwodzenie i przywodzenie w stawie biodrowym,

d)    zgięcie i wyprost stopy w stawie skokowym górnym (ruchy mają być wykonane tą kończyną, po stronie której znajduje się mięsień wymagający aktywizacji).

4.    Dla mięśni pośladkowych:

a)    zgięcie w stawie kolanowym,

b)    skłon tułowia w tył z pozycji leżąc przodem,

c)    przywodzenie kończyny górnej po tej samej stronie w pozycji leżąc przodem.

Efekty terapeutyczne, wykorzystujące w działaniu synergizmy względne, w miarę upływu, czasu ich stosowania mogą stopniowo zanikać. Dlatego co dwa tygodnie należy zmieniać ruch stymulujący napięcie synergistyczne w ćwiczonym w ten sposób mięśniu.

Ipsilateralne. Ćwiczenia wykonywane w sąsiednich stawach kończyny w celu wywołania napięcia mięśnio-

5* 6?