strona (93)

CZĘSC ii

Kinezyterapia w schorzeniach typowych dla dzieci

WYBRANE ELEMENTY Z ROZWOJU PSYCHORUCHOWEGO DZIECI I MŁODZIEŻY

Wielisiawa Chromieć

Usprawnianie dziecka jest procesem trudnym i złożonym, gdyż sfera jego psychiki i motoryki jest w trakcie ciągłego dynamicznego rozwoju. Problem jest trudniejszy, jeżeli wada jest wrodzona, wówczas jego rozwój psychomotoryczny nie może przebiegać prawidłowo, ponieważ powstanie defektu wyprzedziło okres kształtowania się prawidłowych nawyków. W związku z tym poprawny proces usprawniania ruchowego uwarunkowany jest znajomością fizjologicznego rozwoju ruchowego dziecka.

Rozwój jest procesem ciągłym, lecz nie przebiega ze stałym natężeniem. Zaraz po urodzeniu, przez pierwsze dwa tygodnie, obserwuje się okres zastoju rozwoju (plateau). Wydaje się, że jest to czas, jaki potrzebuje organizm do zaakceptowania nowych warunków otoczenia. Po pierwszych dwóch tygodniach życia następuje najbardziej dynamiczny okres rozwoju człowieka, który trwa do trzeciego roku życia. Między 3 a 6 rokiem życia tempo rozwoju nieznacznie się obniża, ale jest nadal szybkie. Po ukończeniu 6 roku życia dynamika rozwoju zaczyna się obniżać, dopiero w wieku bezpośrednio poprzedzającym okres dojrzewania i we wczesnym okresie młodzieńczym obserwuje się ponowne przyśpieszenie tempa rozwoju.

„Rozwój odbywa się według określonego prawa... Każda faza opiera się na poprzedniej fazie i stanowi przygotowanie do następnej" (E. Hurlock) i tak np. zanim dziecko zacznie chodzić, musi najpierw nauczyć się wstawać. Ruchy noworodka, a później niemowlęcia, rozwijają się w ustalonej kolejności według następstwa cefalokaudalnego, to znaczy od głowy do obręczy kończyny górnej, poprzez tułów do pasa biodrowego i kończyn dolnych. Rozwój ruchowy kończyn odbywa się w porządku proksymalno-dystalnym, np. opanowanie ruchów ramion poprzedza kontrolę nad ruchami dłoni i palców.

Postawa noworodka jest asymetryczna, to znaczy w pozycji leżąc przodem kończyny górne i dolne są zgięte, miednica uniesiona wysoko ku górze, a głowa skręcona w bok. Wykonywane ruchy w pierwszych tygodniach życia mają charakter odruchowy i są pozornie bezcelowe — dziecko reaguje całym ciałem, a wynika to z niedojrzałości układu nerwowego. Między 8 a 12 tygodniem życia wykształca się dopiero odruch „oko — ręka"; dziecko śledzi przedmiot i wyciąga w jego kierunku ręce.

Między 3 a 4 miesiącem życia pojawiają się pierwsze nieudolne próby chwytania przedmiotu. W 5 lub 6 miesiącu wykształca się „chwyt małpi" — chwyt całą ręką, bez opozycji kciuka. Chwyt wszystkimi palcami z kciukiem w opozycji kształtuje się między 6 a 8 miesiącem życia. Dopiero w 9 miesiącu

93