1155787850

93

Część trzecia — Dyskurs bez twarzy

Dla płaskorzeźb z kolejnych kręgów tarczy Achillesa można odnaleźć odniesienia w powieści. Z tą różnicą, że będą to elementy z dalszego planu, nic przedstawione bezpośrednio, ale zdobyte w toku rekonstruującej lektury. I tak, pierwszy i ostatni krąg: kosmos i ocean odpowiadają dwu wariantom motywu Przeciwziemi, który wiąże ze sobą trzy części Twarzy księżyca. Pierwoziemia jest — według tradycji Mitroanidów' — miejscem pobytu Chrystusa, Przeciwziemia zaś, to kontynent za oceanem — Ameryka. Ocean wyznacza dla bohaterów' Homera i Parnickiego horyzont ich świata, jest symbolem nieskończoności, tajemnicy, złożoności świata:

Uciekać chcecie z Ziemi na Przeciwziemię... (3, 225]

Jcdziecie za Okcanos... |3, 226]

Dwa miasta na drugim kręgu to u Parnickiego Rzym i Konstantynopol — dwie najważniejsze siły polityczne i ideologiczne, których konflikt przyjmuje w VIII wieku raczej nieodwracalny kształt. Wspólne zagrożenie najazdami arabskimi nic przyniesie zasadniczej zmiany.

Świat chrześcijański [...] oprze się i ocali, i ostanie, ale w postaci najosobliwszej: jako miasto. Wmyślcie się dobrze w sens najistotniejszy możliwości właśnie tej: jedno jedyne miasto. Miasto przeciw światu. [3.192]

W tych ośrodkach trwa kontynuacja dwóch kultur, których szczątki przejęło chrześcijaństwo — Grecji i Rzymu, a zarazem których współistnienie nic pomieściło się w obrębie powszechnego chrześcijaństwa.

Ulega przemianie ciągłej język każdy: o grece nas wszystkich dałoby się rzec, że stokroć bardziej jest bizantyńska aniżeli attycka czy aleksandryjska choćby nawet tylko. A i dobrze to; wszystkiemu, co z greckości pozostało do dzisiaj jeszcze, ani Ateny attyckie nic przewodzą, ani Aleksandria koło Egiptu, ale właśnie — a znów bezspornie — Bizantion nadbosforski. 13,302]

Harmonia koncentrycznych kręgów tarczy Achillesa rozpada się u Parnickiego w ruchliwe wektory' sil politycznych, które tarcza — symbol siły militarnej — ma raczej ukryć niż zjednoczyć.

Dalsze dwa obrazy: zaślubin i sądu także mają swoje powtórzenie w powieści. Jednym z głównych wątków politycznych w' utworze jest małżeństwo królewny chazarskicj Czicziak z Konstantynem, przyszłym cesarzem bizantyjskim. Z kolei uczestnicy zjazdu prowadzą właśnie proces sądowy, zarówno w sprawie winy rodu Jak i popełnionego w trakcie obrad morderstwa.

Ślub i morderstwo mają czysto polityczny charakter. Bizancjum jest w stanic przełknąć judaizm i barbarzy ństwo chazarskicj królewny dla korzyści z militarnej siły, jaka za nią stoi. Motywy zbrodni popełnionych na maskach 19 i 52 są bardziej niejasne. Maska 19 prawdopodobnie jest wysłannikiem hrabiego Akwitanii, który rozważa układ z Arabami w oparciu o model Tadmim — marionetkowej enklawy chrześcijaństwa na opanowanych przez Arabów terenach. Maska 52 jest begiem — chazarskim kapłanem, który usiłował wzniecić bunt w celu rozbicia zjazdu Jak się okaże, to kobieta udająca mężczyznę, pozornie nawrócona Żydówka. Oboje stanowią zagrożenie dla samobójczej idei zjazdu.

Wobec takiego skomplikowania kultur, religii, politycznych interesów, idea politycznej ugody i religijnego podporządkowania jest szczególnie wroga wielu uczestnikom zjazdu. Zabójcą dwu wymienionych masek jest Konstantyn — maska osiemnasta:

...jest to była maska dziewiętnasta fałszywa najbczspornicj. jako że prawdziwą zamordował przewodniczący obecny nasz... |3, 555]

...zabiłem maski dziewiętnastą i pięćdziesiątą drugą... |3. 318]

Po zdobyciu w miarę pełnego obrazu sensacyjnych zdarzeń często pojawia się u czytelnika westchnienie, jak nonszalancko Parnicki traktuje atrakcyjność przedstawienia, jak mar-