Untitled21

naukowe, ochronę zdrowia, itp.), oraz uwzględnia się sposób sowania wydatków; podatki czy deficyt budżetowy pokryty dhj¹⁵³¹¹' publicznym. W każdym razie badania empiryczne nie poiw' ^ tezy. iż wydatki państwa podlegają zmianom, które generują _c kr ^ rozwój współczesnej gospodarki rynkowej. Nie byłoby też udowodnić teoretycznie, dlaczego wydatki państwa miałyby .T*⁰ zmianom podlegać. Koncepcja „politycznego cyklu koniunkt ^ nego" (tj. podpompowywanie kanałów koniunktury gospodarcze"^' okres wyborów i zamykanie kanałów natychmiast po wyborach^ w świetle statystyk wydatków¹ budżetowych nie przekonuje Au wyrażany też był pogląd odmienny. J. Robinson pisała (1975 , ,W godnym uwagi artykule Polityczne aspekty pełnego zatrudnieni Kaleeki przewidywał, że gdy rządy nauczą się kontrolować gospo-darczy cykl koniunkturalny, będziemy mieli zamiast tego polityczny cykl koniunkturalny [...]. Prognoza ta okazała się zupełnie ścisła w świetle doświadczeń Stanów Zjednoczonych i Wielkiej Brytanii w ciągu minionych trzydziestu lat, gdy na przemian mieliśmy fazy «naprzód» i «stop»”^H>(>. W piśmiennictwie anglosaskim moda na political business cycle przeminęła niemal wraz z recesją lat 1974-1975 (do zagadnienia powracam w kolejnym rozdziale).

Ostatnią godną podniesienia sprawą są międzynarodowe aspektj? cyklu koniunkturalnego. Model cyklu przedstawiony przez Kałeckiego jest zbudowany przy założeniu zrównoważonego handlu zagranicznego; w istocie odnosi się do gospodarki zamkniętej. Problemy handlu zagranicznego są rozważane odrębnie¹⁰*. Popytowy charakter kon-

^y'⁾Zob. M. Kaleeki Polityczne aspekty pełnego zatrudnienia [1943 r.], w: Dzid& tom I. ed. cii. O jednej z prognoz zawartej w tym artykule Kaleeki pisał w 196-^r-..Zapowiadałem [...], żc na tle interwencji państwa w przebiegu koniunktury wys^j* zjawisko, które nazwałem «politycznym cyklem koniunkturalnym ?>• Wydaje obecna rzeczywistość odpowiada groto modo lej prognozie”. M. Kaletki o funkcjonowaniu współczesnego kapitalizmu. Warszawa 1962, s. 7.    • y

■^°J. Robinson Michał Kaleeki: A Neglecred Prophet, "New York Books ^ei z 4.3.1976. s. 30. Zob. też M. Kaleeki Dzielą, tom 1. ed. cii., s. 569-590. .j Niemal jednocześnie z Próbą teorii koniunktury (1933 r.i Kaleeki opu    ^

artykuł o handlu zagranicznym i „eksporcie wewnętrznym” l.to pojęcie w te    ^

Kałeckiego oznacza wydatki z deficytu budżetowego — podstawowy czynnik koniunktury). Zob. też J. Konieczny Handel zagraniczny w modelu cyklu kon tu nec/o Michała Kałeckiego. „Ekonomista” 1980. nr 1.

I klu określa rolę handlu zagranicznego: na wzrost produktu wpływa tylko dodatnie saldo (nadwyżka eksportowa). eksport, który nie jest zrównoważony importem, to dodal-"żliwości realizacji produkcji krajowej za granicą, co pozwala kiszenie produktu społecznego o wielkość równą temu doclat-popytowi.

fjyjji świetle rola nadwyżki eksportowej rysuje się wyraziście, •i p_rzypisuje jej rolę analogiczną do inwestycji wewnętrznych taczaniu zysków, a za ich pośrednictwem wielkości dochodu yego i zatrudnienia. To jednostronne ujęcie, nie uwzględniające ości pobudzającego oddziaływania ujemnego salda wymiany ^?!cznej w przypadku, gdy nadwyżka importowa przyczynia się wyciężenia rzeczowych barier pełnego wykorzystania czyn-^s produkcji, wynika z rygorystycznego założenia, że przyczyną ego wykorzystania aparatu wytwórczego oraz bezrobocia nie ^:'‘ ry rzeczowe (czynniki leżące „po stronie podaży”). Przesłanką M było niezmienne przeświadczenie Kałeckiego, że główną wzrostu gospodarczego w rozwiniętym kapitalizmie jest ba-ifopytowa.

'myśl popytowego ujęcia handel zagraniczny powinien, z jednej ^!‘y, łagodzić wahania koniunktury wewnętrznej (przy asynebro-cyklu za granicą), a z drugiej - przenosić je na otoczenie, crii Kałeckiego kwestia mechanizmów przenoszenia wahań łych z kraju do kraju poprzez handel zagraniczny zajmuje i miejsca — być może z uwagi na komplikacje analityczne oraz atki modelu popytowego w analizie tego zjawiska.

.a przebieg cyklu koniunkturalnego w każdym kraju, a także na .Wpływu na ten przebieg handlu zagranicznego, oddziałuje dziś czynników zewnętrznych, z których warto wymienić: przepływ -w i inwestycje bezpośrednie korporacji transnarodowych, ę, kursów walut, politykę handlową partnerów ilp. Wszystko to Wraz ze specyfiką cyklogennych czynników wewnętrznych, jest sf osobliwości poszczególnych cykli — złożoności i zróżnico-a Wahań koniunktury w warunkach współczesnych. Właśnie analiza empiryczna cyklu w jednym kraju narzuca powściągnij interpretowaniu wniosków, wymaga skonfrontowania z do-ⁿ*^ami innych krajów.

.ikonkluzją niech bedzie stwierdzenie, iż wahania koniunktury

111