Untitled6(2)

Rozdział

John Stuart Mili i upadek

ekonomii klasycznej

Poprzez Milla widzimy podstawowe konflikty filozrJm ekonomii klasycznej.

Todd G.

J. S. Mili (1806-1873) był w najwyższym stopniu niezwykłym i utalentowanym myślicielem, który wniósł swój wkład nie tylko do ekonomii, ale również i politologii i filozofii. Jego olbrzymie zdolności intelektualne zostały dopełnione prze wykształcenie o wyjątkowo szerokim zasięgu i intensywności. Jego ojciec, James Mil wziął na siebie funkcję nauczyciela swojego syna od młodości, trzymając go z dala od wszystkiego, co składa się na życie normalnego dziecka. Mając trzy lata, J. S. Mili uczył s:ę języka greckiego, a w wieku ośmiu lat zaczął uczyć się łaciny. Po opanowaniu matematyki chemii, fizyki i logiki, mając trzynaście lat, zaczął studiować ekonomię polityczną. W piętnastym roku życia jego formalne wykształcenie zostało zakończone i następne cztery lata spędził na redagowaniu pięciotomowej pracy Benthama. Psychologiczne koszt) tej niezwykle intensywnej edukacji przejawiły się w końcu w załamaniu umysłowym,j; Mili przeżył w dwudziestym roku życia, ale po przebyciu depresji przyszedł do siebie i się jednym z czołowych intelektualistów swoich i wszech czasów. Jego Autobiograf-(tłum. polskie: Autobiografia, 1946) zawiera niezwykle uczciwe i szczere rozliczenie tci wczesnej edukacji i późniejszych trudności psychologicznych.

Mimo że J.S. Mili był niezwykle uzdolnionym teoretykiem ekonomii, jego ^sze rokie zaplecze intelektualne skierowało go ku znacznie szerszym problemom społecz , niż te, które są charakterystyczne dla zainteresowań ekonomistów. Mili był zasad®- j filozofem społecznym, pochłoniętym ideą poprawy losu jednostki w społeczeństw^ w miejsce pesymizmu swojego ojca i D. Ricardo, w swoich rozważaniach nad ^rozW^| dobrego społeczeństwa głosił ostrożny optymizm. Mimo iż bardzo dużo czytał, g JM wpływ na jego koncepcje ekonomiczne wywarły: (1) jego wczesne studia nad    J

--------* ---------------- fL, ,----- --------- ---------j —j------_a- j    -iłecżŻfi)

któremu Mili zawdzięcza pogląd, że ekonomia to tylko jeden z aspektów spo ^

r, która p°

została jego żoną i która nauczyła go być bardziej otwartym na ówczesne humanis y

klasyczną Smitha, Ricardo, jego własnego ojca i Benthama; (2) socjalistyczne w|||, Fouriera i Saint-Simona: (3) prace Comte'a, niekiedy nazywanego ojcem socj j|j

Muitmu iviiii zawuzięcza    zc cikuiiuima i)iau juuuii z    »*    *■

działalności człowieka; oraz w końcu (4) jego przyjaciółka Harriet Taylor, która P idee socjalistyczne. Mili był jednocześnie klasycznym liberałem i reformatoreiftrj łecznym.

| . _t sprecyzować miejsce J. S. Milla w rozwoju idei ekonomicznych. Jego Trudno.    ^ końcową część okresu klasycznego, ale otwartość umysłu, jedna

pjsina P^r • ,_nnjejszych zalet, pozwoliła mu na zmodyfikowanie doktryny klasycznej pod i jego °^aJ^L^ jękami. Jego ekonomia jest jednocześnie najbardziej dojrzałym ujęciem

^W ^'chsiedmiu kolejnych wydaniach podstawowym dziełem w dziedzinie ekonomii do

" ^s"‘ . . _u krótki czas. jaki zabrało Millowi napisanie tej książki, jest odbiciem jego końca witNt.    _{t (}    _______________i_ ______•____

wielo⁰¹³ ,f _sycznego i początkiem nowego okresu w rozwoju myśli ekonomicznej. Jego stano*¹* _f 0fpolitical Economy (tłum. poi.: Zasady ekonomii politycznej, 1965)* napisane dwóch lat, zostały opublikowane po raz pierwszy w 1848 r. i pozostały

*^on , dyscyplina ta została tak dalece rozwinięta, że pozostało do rozwiązania P°® , -_e ważniejszych problemów. Sądził on, że jego główne zadania polegały na _{m W}yjożeniu doktryny ricardiańskiej i na włączeniu do niej nowych idei, które ^J awiły się w ciągu drugiego ćwierćwiecza XIX w. Niemniej jednak był on oryginalnym myślicielem, autorem ważnych przyczynków — których w sposób dla siebie charakterystyczny nie podkreśla! — do teorii handlu międzynarodowego oraz do analizy podażowo-popytowej.

W swoich Zasadach ekonomii politycznej John Stuart Mili usiłował ratować podstawowe treści Zasad Ricardo przed lawiną krytyki, jaka rozpoczęła się wkrótce po ich opublikowaniu w 1817 r., i trwała nieustannie przez trzydzieści lat. Praca Milla, która od daty swej publikacji zajęła domi nującą pozycję w ortodoksyjnej myśli ekonomicznej

1    utrzymała ją aż do lat dziewięćdziesiątych XIX w., reprezentowała kul minację klasycznej teorii ekonomii, a zarazem jej znaczną rewizję, ponieważ uratowanie teorii ricardiańskiej było uwarunkowane usunięciem jej najważniejszych usterek. Dlatego, zanim zajmiemy się dorobkiem Milla, niezbędne jest dokonanie przeglądu niektórych spośród licznych krytyk podadre em doktryny ricardiańskiej, z którymi Mili polemizował. Krytyki te pojawiły się

²    trzech głównych przyczyn. Po pierwsze, coraz wyraźniej uwidoczniała się rozbieżność ^m|ędzy doktryną ricardiańską i dowodami empirycznymi, jakich dostarczało funkcjonowanie gospodarki angielskiej. Wbrew teorii ludnościowej Malthusa, która była ^otną przesłanką systemu Ricardo, coraz bardziej widoczny stawał się fakt, iż wraz ^wzrostem ludności realny dochód na głowę wzrastał, a nie kurczył się, zaś rolnictwo,

¹    szybkiemu postępowi technologicznemu, wykazywało nie malejące, a rosnące . y- Po drugie, ekonomia jako dyscyplina naukowa podlegała postępującej

D_z

Zasta ^ • ^a '^Zac~P’ ^{na sl}<utek czego stawała się coraz bardziej krytyczna w stosunku do ^^d0k^- Ekonomiści akademiccy zaczęli przedzierać się przez strukturę i znai(j^CZną ^^lcard°’ przetrząsając zwłaszcza jego teorię wartości opartej na pracy trzecie ^ ^{w tra}ktowaniu przez niego popytu i roli zysków w określaniu cen. Po ^c^°nonii'c '^L'^{U Pi8arzy} humanistyczych i socjalistycznych, nie znając technik analizy Wyłgniaj ^£ne^.’ ^sa*^wair|i krytyki atakowało fundamenty gospodarki kapitalistycznej,

2    (g^Ce, ^L teoretycznej struktury Ricardo.

^ekonoryn_c ¹ -^ly Ei myśli ricardiańskiej rozwinęło się kilka kolejnych zmian w myśli nej. Pra_Wo Saya, teoria popierana przez Ricardo, Saya i Jamesa Milla,

■eto to

dalej tytułowane jest w skrócie Zasady. Pr/yp. tlumac/a.