witelogeneza

wym, dokonanych przez Bellairsa (1958). Stwierdził on mianowicie obecność nienaruszonych mitochondriów w płytkach żółtkowych. Te powiązania cytoplazmatyczne oraz zawartość enzymów w deutoplazmie wskazują na to, że substancja ta nie może być uważana jedynie za bierny materiał odżywczy, wykorzystywany przez ustrój zarodka w czasie jego rozwoju. Zdaniem Flickingera (1957) deutoplazma odgrywa aktywną rolę w czasie embriogenezy.

W wyniku zakończonego procesu witelogenezy cytoplazmę komórki jajowej można podzielić na właściwą cytoplazmę albo owoplazmę, z której rozwijać się będzie ciałko przyszłego zarodka, oraz na deuto-plazmę, której celem będzie dostarczanie materiałów odżywczych, niezbędnych zarodkowi w okresie rozwoju.

Cechą szczególną komórek jajowych jest zdolność wytwarzania specjalnych osłonek, nazywanych także błonami. W zależności od sposobu powstawania odróżniamy trzy ich rodzaje.

1 Błony pierwszorzędowe, obecne we wszystkich komórkach jajowych, będące wytworem komórek jajowych określa się mianem błon żółtkowych. Są one identyczne z błonami cytoplazmatycznymi.

% 2. Błony drugorzędowe rozwijają się w przebiegu owogenezy w obrębie jajników. Są one wytworem komórki jajowej, jak i komórek ziarnistych. U ssaków błona ta nosi nazwę otoczki przezroczystej (zona pellucida) i początek jej wykształcania można wykazać już w okresie pęcherzyka pierwotnego. Mikroskop elektronowy wykazuje w obrębie otoczki przezroczystej istnienie wyrostków cytoplazmatycznych, poprzez które odbywa się odżywianie komórki jajowej zarówno w jajniku, jak i po owulacji. Osłonki drugorzędowe w jajach ssaków stanowią granice z otaczającym środowiskiem i determinują czas zagnieżdżania się jaja, czyli implantacji w drogach rodnych. Zagnieżdżenie musi być poprzedzone zniknięciem otoczki przezroczystej.

3. Błony trzeciorzędowe otaczają komórki jajowe zwierząt rozwijających się pozaustrojowo. Przykładem tej błony jest skorupa mineralna jaj ptaków. Błony trzeciorzędowe powstają w jajowodzie.

vr iwenricij ta t