Odruchy warunkowe (osobnicze, nabyte) dokonują się głownie przez ośrodki w korze mózgu, podczas gdy odruchy wrodzone, bezwarunkowe mają swe ośrodki w niższych odcinkach osi mózgowo-rdzeniowej. Odruchy warunkowe są łatwo zmienne, szybko się wytwarzają, mogą szybko zanikać bądź przekształcać się. Wytwarzają się one na podstawi związków czasowych, jakie można wytworzyć przez .kojarzenie dotychczas obojętnego bodźca, z takim, który wywołuje określony odruch bezwarunkowy. Odruchy warunkowe powstają na bazie odruchów bezwarunkowych i są to tzw., odruchy warunkowe pierwszego rzędu. Jeśli bodziec obojętny kojarzy się z dobrze utrwalonym odruchem warunkowym powstaje odruch warunkowy drugiego rzędu. Wytwarzanie odruchu warunkowego polega na kojarzeniu jakiegoś bodźca obojętnego z odpowiednim bodźcem wywołującym odruch, który ma się stać warunkowym. Bodźcem warunkowym może być każdą zmiana w środowisku zewnętrznym lub wewnętrznym stanie organizmu.. Mechanizm powstawania odruchu warunkowego opiera się na wytwarzaniu związku czasowego i czynnościowego pomiędzy ośrodkiem nerwowym pobudzanym przez bodziec warunkowy a drugim, który pod wpływem bodźca bezwarunkowego wywołuje odpowiednia czynność w odruchu wrodzonym. Zachodzi to w najwyższym odcinku ośrodkowego układu nerwowego czyli korze mózgu.. Tutaj docierają impulsy wywołane bodźcem warunkowym, wywołując słabsze pobudzenie odpowiedniego analizatora. Wkrótce następuje pobudzenie drugiego miejsca impulsem wywołanym przez bodziec bezwarunkowy. Jest to silniejsze ognisko pobudzenia i dominuje przyciągając pobudzenie z ogniska pobudzonego bodźcem warunkowym. Po odpowiedniej liczbie skojarzeń utorowana zostaje droga pomiędzy tymi dwoma ogniskami i sam bodziec warunkowy wystarczy, aby wywołać odruch, który dotychczas wywoływał tylko bodziec bezwarunkowy.
95