zagadnienia egzaminacyjne z teorii literatury (213)

Ą Różne-znaczenia pojęcia klasycyzm

Zdefiniowanie pojęcia klasycyzm nie jest łatwe. KisiónS siowa„klasyczny" niewiele nam powie. ?i«?e Moreau uiróaauje, iż zaczyna sic one w łacinie, klasycznej i schyłkowej (juś sainte-beure zwrócił uwagę na ..classicus’’ w tyra znaczeniu u Auiusa Geiiiusa), następnie prowadzi przez Thomasa Sebilieta w roku i:43 do słowników Furetiere’a. Akademii Francuskiej. Rjchcleta i na koniec Littrego. a w Anglii Murraya.

Trzy znaczenia słowa zostały wyoćrębnionę wcześnie:

A- Auccesy odpowiedni d!a klas szkolnych, nadający sic do użytku w szkole. ..Klasyczny - stwierdza Furericre • mówi się niemal wyłącznie o pisarzach czytanych w klasach, szkołach, albo mających tara wielkie poważanie, jak św. Tomasz, Cyce:o, Autus Cellmi, Cezar".

B.    O pisarzach z tych względów podsuwanych młodym ludziom sądzi się. żc są w ogóle najlepsi. Jest rzeczą naturalną, że określeniu „klasyczny” towarzyszy zawarta w nim ocena wartościujące, pochwała, uznanie wyższości. Takie ogólne znaczenie mamy na myśli, gdy tym słowem wynosimy nad innych autorów Dantego, Szekspira, Calderona, Jana Jakuba Rousseau, Flauberta. Często zdarzało się mówić o pewnej kategorii pisarzy francuskich XVTII w.

C.    Klasykami są również pisarze starożytni. Pisarze antyczni długo byli jedynymi autorami, których czytano i analizowano w szkole. Wytrzymali próbę czasu są uważani za wzór. Klasycy są to także naśladowcy i kontynuatorzy starażyteych. pisarze, którzy im dorównali

D Żadne z powyższych trzech znaczeń nie wydaje się właściwym określeniem dla pisarzy francuskich drugiej połowy XVII w. Racine, Boilcau. Molier i lo Fontaine byli nazwani przez Woitera „naszymi ____.wielkimi futorami kiasyczoymi’-

W trakcie rewolucji romantycznej i niezliczonych polemik wywołanych przez nią we Francji, słowo „klasycyzm" nabrało nowego znaczenia. Klasycyzm od tąd przeciwstawia się romantyzmowi. Jest sztuką umiaru, jasności, ładu, równowagi, zdrowia, podczas gdy nową sztukę uważa się za przesadną, gwałtowną niezrozumiałą i chorą.

Racjonalizm.Terminem najczęściej stosowanym jako równoważnik słowa klasycyzm jest niewątpliwie racjonalizm. Jednym z pomysłów najbardziej naturalnych dla historii lit. było dopatrywanie się genezy klasycyzmu w racjonalizmie. Klasycyzm chętnie rozumuje i chce rozumieć, niczego nie ceui bardziej niż ład konstrukcji. Intelektualną architekturę, precyzję analiz;.-, niemniej utożsamianie go z kultem rozumu i logiki to zbyt prymami uproszczenie, przeciwko któremu należy protestcv/ać.

Intelaktualizin. Dla określenia jednej z głównych ićńdcacji klasycyzmu, bardziej ni/, racjonalizm, odpowiada nam intelcktualizm. Rozwój krytyki i kult doskonałości artystycznej również odegrały swoją rolę. „Klasyk jest ?o pisarz, który nosi w sobie krytyka i czyni go bezpośrednim uczestnikiem swoich prac".

Bezosobowości i uniwcrslaizni. Klasyczny ideał bezosobowości i uniwersalizmu odznacza się skromnością i dumą. rezerwa i wscydliwość. wyczucie dobrego tonu obowiązujące pisarza nie pozwalają mu. zęby opowiadał własne przygody, bezpośrednio wykorzystywał prywatne doświadczenia i ebełpił się swoją osobowością wystawioną na pokaz, przeciwnie, zmuszają go zęby w sposób naturalny podporządkował swoje .ja” dziełu i swoja, osobowość publiczności.

Klasyk jest również dumny, ma szlachetna i cwórczą dumę; chce przetrwać, oprzeć sic działaniu czasu. Nęci go to, co ogólne i wieczne. Musi zachować pewne decorum, wykazać powagę i ambicję wielkości, cechy wyróżniające najlepszych artystów klasycznych.

Klasykiem kieruje pewr.a koncepcja artystyczna. Za cei sztuki przyjmuje sobie wychowanie moralne wszytfcich poronuiych. Nakazuje się. żeby dokładnie przestrzegał kodeksu zasad ustalonych juz w starożytności,

Klasycyzm zwraca się nie tylko do rozumu, ale także do naszych stanów uczuciowych i zakresu doznań zmysłowych, ni; nie uznaje działania przez kontrast lub niespodziankę, przez sam efekt nowości lub chwilową przyjemność - wydobywa spod szczegółów to. co ;est powszechne, odsłania w przemijaniu to. co iesc trwałe,

Nstcura i prawda. Klasycyzm francuski nieczego tak nie cenił jak naturę. Klasycy p—ećsiawiah rzeczywistość z obiekty u-izmem, obejmowali ją szerokim spojrzeniem, nie porzes tając na odtwarzaniu slemenów materialnych i zwyczajnie namacalnych, iccz interesując się jednocześnie natura, wewnętrzną i wnętrzem człowieka, tym. ao jest niewidzialne, i tym. co widzialne. Natura dostaje się do dzieła dopiero jako wynik naśladowaaia. w sensie arystocelowskim albo platońskim, i ten wyr.;¹.- j.-.sr zawsze wyborem

Reguły. Jest to literatura podporządkowana regułom i konwencjom zwłaszcza regule trzech jedności Podporządkowuje się specyficznym właściwościom sw-ojci sztuk: i jest świadoma swej ograniczoności. Wynika z tego zasada odpnwiedmości. wymógł narżuconyarówno dziełu jak i odbiorcy. Piękno to efekc rzadkiej równowagi, nudnej do uczyma.ua przez dłuższy' czas. Reguły są środkiem umożliwiającym osiągnięcie tego ceiu sztuki 1 zbliżnie się do tego ;ueału estetycznego.

■Sztukę i moralność. Klasycyzm miał na celu w ostatecznej instancji okazanie przez jasność, precyzję, wdzięk i elegancję stylu, z jak wielkim szacunki.-., autor traktuje swoja, publiczność. Sztuka nie może być zabawą, musi służyć i nauczać bawiąc czytelnika i zarazem kształcąc.