zagadnienia egzaminacyjne z teorii literatury (62)

Zag. 61 Krytyk wśród znawców literatury - specyfika kompetencji.

K. Wyka odwołuje się do zagadnień psychologicznych. Twierdzi, że nie można nadać jedynie dzieła, ale i twórcę. P.C. Dutka w^r „...Badacz i krytyk"' przywołuje""wypowiedzi Wyki odnośnie Brzozowskiego, pisze; ,że krytyka jest czymś dwuwarstwowym: I warstwa - to tu oceniamy życie ze stanowiska potrzeb życia. Jest to sad estetyczny, II warstwa - to tu oceniamy sztukę ze stanowiska potrzeb życia, co jest prawdziwą krytyką, prawdziwym wartościowaniem - tc dwie warstwy rńuszą współistnieć ze sobą, bo gdy zabraknie jednej, to pojawia się doktrynerstwo krytyczne, a gdy zabraknie drugiej - estetyzm.

Zatem ocena sztuki zawsze zostaje prowadzona do oceny autor, szczerości i wartości świata wpisanego w utwórJjLJdział psychiki autora w dziele jest niekwestionowany przez kiytykajjjpzynności krytyka to:

■    Sprawdzenie przynależności interpretowanego utworu do dziedziny sztuki,

■    Rozumienie dzieła, gdzie celem staje się odczytanie praw^rdziw^rego światopoglądu twórcy, zrozumienie jego świata takim, jakim on jest w istocie, konieczne jest tu utożsamienie się z autorem,

■    Konfrontacja zrekonstruowanego świata pisarza z rzeczywistością i jej potrzebami, krytyk atakuje takie dzieła, których świat autora - mimo wysokich wartości estetycznych utworu - pozostaje w sprzeczności z hierarchią celów społecznych

lK. Wyka twierdził, że na podstawę fachowego sądu krytycznego powinny złożyć się trzy ogniwa: zrozumienie dzieła, przeżycie osobiste tego dzieła i ujecie intelektualne aktu zrozumienia i przeżyciami ego uczniowie to m.in. Jan Błoński, S. Grzeszczuk, R. Inglot.

j~fl Taine uważał, że ogólne zadania poznawcze, iakie badacz bądź krytyk (njaczęściej utożsamiani) mogli sobie stawiać wobec podobnie pojmowanego wytworu, sprowadzały się do postępowania teoretycznego - pognania, wyjaśnienia^zrozumienia./Przedmiolem badań nie jest literatura i jej teksty, które stanowią środki do odtworzenia pewnych całości i nadrzędnych struktur konceptualnych, duchowych. W odniesieniu do dzieła artystycznego krytyk zamiast wyrażać swój zachwyt, powinien ustalić pnwirihwwwr.i tatr w    ^

wartości treściowej całego utworu, jak i do metody ieeo interpretacji. Taine przyjmując ideę dzieła jako wyraz konkretnych przeżyć tworzących stan psychiczny autora opowiada się za historycyzmcm psychologicznym. Odtworzenie stanu psychiki ludzkiej ma się odbywać na gruncie wiedzy i wyobraźni badacza, jego „impulsów serca”, tj. uczuć i odczuć. W tym celu powinien on skonstruow'ać narzędzie poszerzające zakres bezpośrednich danych. Narzędziem tym powinno być widzenie wewnętrzne. Krytykowany tu humanistą typu historyka literatury) dysponuje psychiką, co pozwala mu na czasoprzestrzenną rrknnsmikcje-psychologiczną rzeczywistości jiierarlrifj. PnVnnnj«». tego na podstawie rewaloryzacji przeszłości „stosownie do potrzeb aktualnego stylu czy kierunku” w zakresie:

a)    [obiektywnych związków' łączących tekst literacki z przeżyciem twórcy, i całą skalą przebyć odbiorczych, jeśli bywają one opisywane za pomocą odpowiednich praw asocjacyjnych;

b)    powiązali indywidualnych przeżyć konstytuujących de facto dzieło literackie z p^wszę^ymlsposobami myślenia i czucia:

c)    wyznaczania przez czynmkT TwójakiegorocTząju: ponadhistorycznc ( przez rasę i środowisko) oraz konkretny czas (dany moment historyczny), dalszych postępowań badawczych. Relacje te zachodzą w toku tzw. Okoliczności ramowych psychicznego stanu autora, takiegoż stanu odbiorcy - obiektywnych psychologicznie związków deterministycznych.

Wg Taine’a badający, gdy posiądzie dostateczne wykształcenie krytyczne stanie się widzem dramatów' zaszłych w duszach artystów i pisarzy; wskazówkami mu będą: wybór słów',