Zdjęcie707

126

7 T4«ŚlkMRpM)K)l

Dutą rolę w modelowaniu odbioru odgrywają takie toposy, a więc skon. ws-ncfonalizowanc sposoby ukazywania różnych zjawisk (na temat tąaa «b a II4|, zwłaszcza te związane z urodą bohaterów i przestrzenią. Znajomej kosarnoi pozwala czytelnikowi albo błyskawicznie zakwalifikować nowe714 wtska do znanej kategorii i w związku z tym nastawić się na taki, • nie inm odbiór - tak jest np. w wypadku toposów miejsc szczęśliwych i strasznych ci? >_ 241. albo zrozumieć grę. gdy autor celowo bawi się stereotypem. Z tyi ostatnim przypadkiem mamy do czynienia na przykład w Przemyślnym uUck eteu Don Kichocie z Monery, w którym Cervantes ukazuje Dulcyneę rtzoca-mi samego Don Kichota, a więc zgodnie z uniwersalnym poetyckim toposem urody kobiecej (zęby - perły, oczy - gwiazdy itp.). a raz oczami Sanczo Pan«, który widzi w niej zaniedbaną dziewczynę ze wsi.

Nawiasem mówiąc, wicie na pozór czysto informacyjnych tekstów mani-puknę odbiorem za pomocą dyskretnie porozmieszczanych opisów zawiązko wych (sygnałów deskryptywnych). Nie ma słów obojętnych dla pojmowana rzeczy, a już zwłaszcza nie ma słów obojętnych dla ukazywania wtaidwoid osób. Uważna analiza i dyskusja nad literackimi portretami bohaterów.atabr próby napisania odtwórczego opisu (na podstawie lektury), jak również samo dzielnego stworzenia i scharakteryzowania postaci stanowić mogą doskonałe pole doświadczalne dla studiów nad manipulacją w narracjach historycznych, politycznych i dziennikarskich.

Deskrypcje można również podzielić ze względu na temat - ukazywać mogą osoby, tło zdarzeń (jak np. opisy przyrody, krajobrazu, ulic. budynków czy wnętrz - zob. też rozdz. poświęcony przestrzeni), sytuacje, pokrzywką wiska zmieniające się w czasie (gdy portretowane są etapami: zachód słońc; wygląd chmur, rozwijanie się roślin itp.¹), a także przedstawiać szczegółowe wygląd dzieł sztuki - obrazów, rzeźb czy architektury²⁷. Jeśli chodzi o opito tuacji, to jest on najbliższy opowiadaniu - ukazuje drobne sekwencje ruchów czy działań w niewielkim przedziale czasu, w obrębie jednej sceny, jak w poniższym przykładzie:

Zabłąkane płatki śniegu żeglują w lodowatym powietrzu Jak innksr topoli. Tramwaje zbijają się w stada na tej szerokiej magistrali i drwo² żałośnie. Znany, powszechnie szanowany żebrak rozsiada się na trasę /ze kolo salonu Jubilerskiego. Wyciągnął przed siebie nogi, rozkracz)²? w płyciutkim zwiewnym śniegu i straszy nimi wrażliwych przechodni²

(Tadeusz Konwicki, Kompldspdh

Da się również wskazać bieguny wyznaczająca dodatkowa właściwo² opisów: subiekty wiz m/oblaktywłzm, uporządkowartie/chaos, dosłowno² metaforyczność czy statyczność/dynamłka. Zobaczmy na moment, ile

1

*    tąwtor. tkfmzy (z p.).

2

   Opą—aki aaiBiiąafBSfwcaSelolwirrą (» gr.) «ówiqpąśi.