zagadnienia egzaminacyjne z teorii literatury (164)

__Czytelnik implikowany- termin wprowadzony precz Wolfganga Iscra do badań

fenomenologicznych. Zakłada on zarówno wstępną straktuiyzację możliwego -znaczenia przez . czytelnika w akcie lektury.

Wprowadzając czytelnika w roli głównej, fenomenologowie starali, się unikać posądzania ’ó~'dowolność óaczyl-aiaa. UwaxśL^fĘ''i;e^;lEp^^powieźż-aie nie oznacza to, zc tekst znika w prywatnym świecie jego czytelników. Dzieje się tak, ponieważ sumowanie znaczenia tekstu nie jest kwestią jednostkowych kaprysów, lecz wypełniania warunków wpisanych w strukturę samego dzida. Sens dzida powstaje aa przecięciu dwóch perspektyw: tekstu i recepcji, czyli złożonego oddziaływania samego dzida oraz recepcji historycznie uwarunkowanego czytelnika. ■

UJĘCIE STRUKTURALISTYCZNK (WG GLO WIŃSKJEGO)

W zasadzie każdy tekst, każdy utwór literacki dąży dc tego, by.zostać zrozumianym, ohoć .nie znaczy'to, że musi być tak skonstruowany. aby zapewnić czytelnikowi łatwy dostęp do":ętOińia:'ji'w 'ojm zawartych oczywiste. :2 ot wór liier;iv;Vi apeluje ‘do doświadczeń' _CzyidniĆzy5n odbiorcy powstałych ‘w trakcieIcóHaktówTmjńni telcstaim órazj l£w'trakcie" lektury danego utwory artystycznego aktywizuje doświadczenia wyniesione- z poprzednich ieicrur. Jak twierdzi Głowiński: „dzieło projektuje zachowanie swoich czytelników”, a narzucane mu zostały dwie dyrektywy: 1. „rozpoznaj i odczytaj znak!”, 2. „wyciągnie z niego konsekwencje dla wyznaczanej przez siebie aksjologii i odpowiedz na to emocjonalnie'". Nadawca .orientuje ciąg swych posunięć na domniemane reakcje czytelnika, natomiast czytelnik porządkuje swój ciąg działań domniemanym posunięciom „projektowanego nadawcy” (domniemanym. gdyż rekonstrukcja sensów nadanych nigdy prawie nie jest całko vvicis poprawna). Są reguły, które rządzą procesem dekodowania L. w których ujawnia się aktywność czytelnika: reguła integralności utworu ( czytelnik może nie żądać od autora uzupełniania fabuły, którą uznał za skończoną) oraz reguła liceamości (czytelnik uznaje za komeeżny autorski porządek opowieści, choć by sam zakłócił kolejność powiadamiania zaglądając ńa koniec-książki).

Warto zwrócić uwagę na* osławione już-, style odbioru dzieła literackiego*

UJĘĆ IE~P(}ŚTS'TO    (WGBAATIL^rA)''''

__W swojej pracy Barthes „Od nauki do literatury” zadeklarował zmianę preferencji,

kłora w tym wypadku oznaczać symboliczne przejścia ze .strony nauki o literaturze na stronę literatury Przejście od dzieła do tekstu oznaczało rezygnację z tradycyjnego ujęcia utworu literackiego- przedmiotowego, statycznego „dzieła” będącego „wytworem” lub depozytem znaczenia na korzyść ujęcie procesu&uiego, dynamicznego i twórczego „tekstu’¹. Barthes podważał tradycyjne ujęcie literatury uzależnione od wymogów numetystyczr.ych przeerwstawiając mu dynamiczną koncepcję tekstu osadzoną w myśleniu kreacjonistycznym. Z kolei zamiana wyrażająca się przejściem od .interpretacji do lektury' oznaczać miała wyzwolenie czytelnika z pod prymusów hermeneutycznych, a zwłaszcza, rygorów poprawności i dogmatu „poprawnej” lub „właściwej” interpretacji- na korzyść maksymalnej swobody czytania, kodo orne'przejście od autora do czytelnika- zadekiarowańe śyiiib‘oiićzoą śmiercią autora”- znaczyć miało odsunięcie uoguiatu odczytywania utworu z tzw. intencją autorską Barthes przyznawał rację bytu jedynie podmiotowi ..istniejącemu na papierze”-bezGsobowcmu „skryptorowi” który jako instancja z tekstu nie rościł sobie żadnych pretensji do nadzorowania procesów wytwarzania sensu i pozostawił nieograniczone pole dó popisu czytelnikowi. Nobilitowany w ten sposób czytelnik staje się współuczestnikiem, a nawet faktycznym twórczy znaczeń tekstu literackiego, nie zaś tropicielem jego prawdy Lektura