Łacina str� 83

LECTIO YICESIMA PRIMA

Ćwiczenia wstępne I

Si id credis, erras. Si id crcdas, crres. Si id credideris, erraveris. Si id credcres, errares. Si id credidisses, erravisses. Si tu vales, bene est, ego valeo. Si me diligis, mihi scribe. Responde, si potes. Si duo sunt noxii, alter alterum accusat. Si alląuis haec fecit, dignus est poena gravissima. Si quis civibus Romanis iniuria nocet, puniendus est. Si me vocavćris, veniam. Nisi sapientium verba legeris, sapiens numąuam fies. Si vis amari, arna. Dónec eris felix, multós numerabis amicós, tempora śi fuerint nubila, sólus eris.

II

Si a te litteras accipiam, laetus sim. Si potuerim, Athenas petivcrim. Si castra muniatis, hostium impetum facilius sustineatis. Si hostes flumen transeant, statim eos vincamus.

III

Si barba philosóphum faceret, omnes barbati sapientes essent. Medlci si omnes morbos sanare possent, felicisslmi essent „hommum. Si tacuisses, philosóphus mansisses. De Ilectóre quis audivisset, felix si Troia fuisset? Si inter Graecos Concordia fuisset, libertatem non amisissent.

M. Tullius Cicero Pro Archia poeta oratio

(wyjątek)

Si ex litterarum studiis delectatio sola peteretur, tamen hanc animi remissionem humanisslmam iudicaretis. Nam haec studia adulcsccntiam alunt, senectutem oblectant, secundas res ornant, adversis solacium praebent, delcctant domi, non impediunt foris, pcrnoctant nobiscum, peregrinantur, rusticantur.

erro, -arc, -avi, -atum - mylić się, błądzić valeo, -cre, valui - być zdrowym, być silnym

dillgo, -ere, lcxi, lectum - kochać, wybierać

scribo, -ćre, -psi, -ptum - pisać noxius, -a, -um - winny doncc - dopóki

numero, -are, -avi, -atum - liczyć nubilus, -a, -um - pochmurny littera, -ae - litera

littćrae, -arum / - nauka, literatura, list

impetus, -us tn - atak

sustineo, -ere, -ui, tentum - wytrzymać

barba, -ae / - broda

sano, -are, -avi, -atum - uzdrawiać

Concordia, -ae / - zgoda

delcctatio, -onis / - zadowolenie iudico, -arc, -avi, -atum - sądzić, uważać za coś

adulcscentia, -ae / - młodość senectus, -utis / - starość oblccto, -are, -avi, -atum - rozweselać, cieszyć, sprawiać radość praebeo, -ere, -ui, -itum - dostarczać solarium, -i n - pociecha domus, -us / - dom (domi - w domu) impedio, -ire, -ivi, -itum - przeszkadzać

foris - zewnątrz, poza domem pernocto, -are, -avi, -atum - nocować peregrinor, -ari, -atus sum - podróżować rusticor, -ari, -atus sum - przebywać na wsi

Objaśnienia gramatyczne

Zdania warunkowe rozpoczynają się od spójników: si - jeżeli, jeżeliby, gdyby i nisi - jeżeli nie, jeżeliby nie, gdyby nie. Zdanie warunkowe tworzy razem ze zdaniem nadrzędnym okres warunkowy. W języku łacińskim rozróżniamy trzy okresy warunkowe w zależności od stosunku, w jakim, zdaniem mówiącego, pozostaje wyrażany przez niego warunek do rzeczywistości.

1.    W okresie rzeczywistym (modus rcalis) wyrażony warunek zgadza się z rzeczywistością. W zdaniu nadrzędnym i podrzędnym orzeczenie występuje w indikatiwie.

2.    W okresie możliwości (modus potentialis) mówiący wyraża, że warunek jest możliwy do spełnienia. W obu zdaniach orzeczenie występuje w koniun-ktiwie: w koniunktiwie praesentis dla teraźniejszości i przyszłości i w koniun-ktiwie perfecti dla przeszłości.

3.    W okresie nierzeczywistym (modus irrealis) warunek jest niezgodny z rzeczywistością. W obu zdaniach orzeczenie występuje w koniunktiwie: w koniunktiwie imperfecti dla teraźniejszości i przyszłości i w koniunktiwie plusąuamperfecti dla przeszłości.

Ćwiczenia

1. Przetłumacz i określ typy okresu warunkowego; uzasadnij, dlaczego zostały użyte: Philippus, Macedónum rex, Laccdacmoniis scripsit: „Si in