Łacina str� 87

86

13	XIII
14	XIV
15	XV
16	XVI
17	XVII
18	XVIII
19	XIX
20	XX
21	XXI
22	XXII
28	XXVIII
29	XXIX
30	XXX
40	XL
50	L
60	LX
70	LXX
80	LXXX
90	XC
100	C
200	CC
300	CCC
400	CD
500	D
600	DC
700	DCC
800	DCCC
900	DCCCC
1000	M
2000	MM (II)
3000	(III)
10 000	(X)

tredccim

quattuordccim

ąuindecim

sedecim

septcndecim

duodcviginti

undeviginti

viginti

viginti unus

unus et viginti

viginti duo

duodetriginta

undctriginta

triginta

ąuadraginta

quinquaginta

sexaginta

septuaginta

octoginta

nonaginta

ccntum

ducenti, -ae, -a trecenti, -ae, -a quadringenti, -ae, -a quingenti, -ae, -a sescenti, -ae, -a septingenti, -ae, -a octingenti, -ae, -a nongenti, -ae, -a mille

duo milia tria milia decem milia tertius declmus

quartus declmus

quintus declmus

sextus declmus

septimus declmus

duodevices!mus

undeviceslmus

viceslmus

viceslmus primus

unus et vicesimus

viceslmus alter

duodctriceslmus

undetricesimus

triceslmus

quadragesrmus

quinquagesimus

sexagesrmus

septuageslmus

octogcsunus

nonageslmus

ccnteslmus

ducenteslmus

treccntcslmus

quadringentT:sImus

quingenteslmus

sesccnteslmus

scptingcnteslmus

octingenteslmus

nongenteslmus

millcsimus

bis millcsimus

ter millcsimus

decics millcsimus

Odmiana liczebników głównych: unus, duo, tres

tres    tria

trium tribus

tres    tria

tribus

Nom.    unus    una unum    duo    duae    duo

Gen.    unlus    duorum    duarum    duorum

Dat.    uni    duobus    duabus    duobus

Acc.    unum unam    unum duos (duo) duas    duo

Abl.    uno    una    uno    duobus    duabus    duobus

Uwaga. 1.Liczebniki główne od 4 do 100 oraz mille są nieodmienne. W plur. 1000 odmienia się: milia, milium, milibus, milia, millbus. 2. Liczebniki główne w łacinie klasycznej traktowano jak przymiotniki, toteż nic wpływają one na zmianę przypadków rzeczowników, np.: decem milites - dziesięciu żołnierzy, cum decem militlbus - z dziesięcioma żołnierzami. 'Tylko pluralis milia łączy się z genetiwem, np.: decem milia militum - z 10 tysiącami żołnierzy. 3. Liczebniki porządkowe odmieniają się jak przymiotniki deki. I i II. 4. Do określenia dat używa się liczebników porządkowych: anno septingentesuno quinquagesimo tertio (w roku 753).

Kalendarz rzymski

Rzymianie nie mieli początkowo ustalonego terminu czasowego, od którego liczyliby lata i określali je według urzędujących w danym roku konsulów, np. Cicerone consule - za konsulatu Cycerona, Cn. Pompcio et M. Crasso consullbus - za konsulatu Gnejusza Pompejusza i Marka Krasussa. Od czasu cesarza Oktawiana Augusta przyjęto za początek ery rok założenia Rzymu (ab urbc condita), tj. rok 753 przed naszą erą. W roku 556 opal Dionizjusz Exiguus wprowadził rachubę lat od urodzin Chrystusa, a więc antę Christum natum (a.Ch.n.) - przed naszą erą i „post Christum natum” (p.Ch.n.) - n.e.

Łacińskie nazwy miesięcy

styczeń

luty

marzec

kwiecień

maj

czerwiec

lipiec

sierpień

wrzesień

październik

listopad

grudzień

-    mensis    lanuarius

-    ”    Februarius

-    ”    Martius

-    ”    Aprilis

-    ”    Maius

-    ”    Iunius

-    ” Quinctilis, później Iulius dla uczczenia Cezara

-    ”    Sextilis, później Augustus dla uczczenia Oktawiana

Augusta

-    ”    September

-    ”    October

-    ”    Novembcr

-    ”    December

Miesiąc rzymski miał trzy określone dni.

Pierwszy dzień każdego miesiąca nazywał się Kalendae (od calarc - oznajmiać, gdyż kapłan oznajmiał w tym dniu początek nowego miesiąca).

Trzynasty, a w niektórzych miesiącach piętnasty nazywał się Idus (od iduo = dmdere - dzielić).