Łacina str� 87

86

13	XIII
14	XIV
15	XV
16	XVI
17	XVII
18	XVIII
19	XIX
20	XX
21	XXI
22	XXII
28	XXVIII
29	XXIX
30	XXX
40	XL
50	L
60	LX
70	LXX
80	LXXX
90	XC
100	C
200	CC
300	CCC
400	CD
500	D
600	DC
700	DCC
800	DCCC
900	DCCCC
1000	M
2000	MM (II)
3000	(III)
10 000	(X)

tredecim

ąuattuordecim

ąuindecim

sedecim

septendccim

duodeviginti

undeviginti

viginti

viginti unus

unus et viginti

viginti duo

duodetriginta

undetriginta

triginta

ąuadraginta

quinquaginta

sexaginta

septuaginta

octoginta

nonaginta

centum

ducenti, -ae, -a trecenti, -ae, -a quadringenti, -ae, -a quingenti, -ae, -a sescenti, -ae, -a septingenti, -ae, -a octingenti, -ae, -a nongenti, -ae, -a mille

duo milia tria milia decem milia tertius decimus

quartus decimus

quintus decimus

sextus decimus

septimus decimus

duodevicesimus

undevicesimus

vicesimus

vicesimus primus

unus et vicesimus

vicesimus alter

duodctricesimus

undetricesimus

tricesimus

quadragcsimus

quinquagesimus

sexagesimus

septuagesimus

octogesimus

nonagesimus

centesimus

ducentcsimus

treccntesimus

quadringent£simus

quingentesimus

sesccntesimus

septingcntesimus

octingentesimus

nongentesimus

millcsimus

bis millcsimus

ter millcsimus

dcci es millesimus

Odmiana liczebników głównych: unus, duo, tres

tres    tria

trium tribus

tres    tria

tribus

Nom.    unus    una unum    duo    duae    duo

Gen.    unius    duorum    duarum    duorum

Dat.    uni    duobus    duabus    duobus

Acc.    unum unam    unum duos (duo) duas    duo

Abl.    uno    una    uno    duobus    duabus    duobus

K7

Uwaga. 1.Liczebniki główne od 4 do 100 oraz mille są nieodmienne. W plur. 1000 odmienia się: milia, milium, milibus, milia, milibus. 2. Liczebniki główne w łacinie klasycznej traktowano jak przymiotniki, toteż nie wpływają one na zmianę przypadków rzeczowników, np.: decem milites - dziesięciu żołnierzy, cum decem mililihus - z dziesięcioma żołnierzami. Tylko pluralis milia łączy się z genetiwem, np.: decem milia militum - z 10 tysiącami żołnierzy. 3. Liczebniki porządkowe odmieniają się jak przymiotniki deki. I i II. 4. Do określenia dat używa się liczebników porządkowych: anno septingentesimo quinquagesimo terlio (w roku 753).

Kalendarz rzymski

Rzymianie nie mieli początkowo ustalonego terminu czasowego, od którego liczyliby lata i określali je według urzędujących w danym roku konsulów, np. Cicerone consule - za konsulatu Cycerona, Cn. Pompcio et M. Crasso consullbus - za konsulatu Gnejusza Pompcjusza i Marka Krasussa. Od czasu cesarza Oktawiana Augusta przyjęto za początek ery rok założenia Rzymu (ab urbe condita), tj. rok 753 przed naszą erą. W roku 556 opat Dionizjusz Exiguus wprowadził rachubę lat od urodzin Chrystusa, a więc antę Christum natum (a.Ch.n.) - przed naszą erą i „post Christum natum” (p.Ch.n.) - n.e.

Łacińskie nazwy miesięcy

styczeń	- mensis	Ianuarius
luty		Februarius
marzec		Martius
kwiecień	yy	Aprilis
maj	yy	Maius
czerwiec	yy	Iunius
lipiec	yy	Quinctilis, później Iulius dla uczczenia Cezara
sierpień	yy	Sextilis, później Augustus dla uczczenia Oktawiana Augusta
wrzesień	yy	September
październik	yy	October
listopad	yy	Novembcr
grudzień	yy	Decem ber

Miesiąc rzymski miał trzy określone dni.

Pierwszy dzień każdego miesiąca nazywał się Kalendae (od calarc - oznajmiać, gdyż kapłan oznajmiał w tym dniu początek nowego miesiąca).

Trzynasty, a w niektórzych miesiącach piętnasty nazywał się Idus (od iduo = dmdere - dzielić).