0000104 (4)

dowy łuków kręgowych, niewykluczone jest, że skrzywienia boczne kręgosłupa były spowodowane asymetrią ustawienia stawów międzykręgowych i były wyrazem przystosowania się kręgosłupa do zaburzonej funkcji (17). Być może skrzywienia boczne powstają na skutek przewagi muskulatury kończyny dominującej, co stwierdzono u oszczepników (13). Uważamy, że sprawa ta wymaga dalszych obserwacji.

U 12 zawodników z prawidłowym kręgosłupem lędźwiowo-krzyżowym stwierdziliśmy zmiany przeciążeniowe, które wystąpiły średnio po 6 latach treningu. W dyscyplinach znacznie mniej obciążających kręgosłup, jak: oszczep-nictwo, gimnastyka, piłka ręczna, zaobserwowano zmiany przeciążeniowe po okresie treningu od 5 do 10 lat (9, 13, 15).

Obecność wad wrodzonych kręgosłupa lędźwiowo-krzyżowego powoduje przyśpieszenie powstawania zmian przeciążeniowych, co zaobserwowaliśmy w grupie 13 zawodników średnio po 4 latach treningu. Zgodne jest to ze spostrzeżeniami potwierdzającymi fakt wcześniejszego zużycia niepelnowartościo-wego kręgosłupa, a zwłaszcza poddanego nadmiernym obciążeniom (1, 2, 6, 14).

Stwierdzone w naszym materiale zmiany zwyrodnieniowe trzonów i krążków międzykręgowych przemawiają na korzyść opinii, że zmiany przeciążeniowe poprzedzają wystąpienie zmian zwyrodnieniowych w kręgosłupie lędźwiowo-krzyżowym (2, 5, 6, 9, 15). Zmiany zwyrodnieniowe kręgosłupa u górników, pojawiające się dwukrotnie częściej niż w innych zawodach, oraz większe odsetki zmian o typie kręgoszczeliny i kręgozmyku u tragarzy i górników wydają się potwierdzać ten mechanizm powstawania zmian zwyrodnieniowych (16).

WNIOSKI

1.    Nadmierne i cyklicznie powtarzające się obciążenia prawidłowego kręgosłupa lędźwiowo-krzyżowego wynikające z wyczynowego podnoszenia ciężarów powodują powstawanie zmian przeciążeniowych w czasie około 6 lat.

2.    Obecność wad wrodzonych kręgosłupa lędźwiowo-krzyżowego przyśpiesza powstawanie zmian przeciążeniowych u zawodników wyczynowo podnoszących ciężary.

3.    Wskazane jest wprowadzenie obowiązkowych badań radiologicznych kręgosłupa lędźwiowo-krzyżowego kandydatów do niektórych dyscyplin sportowych oraz kandydatów do zawodów, w których występują nadmierne obciążenia kręgosłupa.

PIŚMIENNICTWO

I.    Arct W. i wsp.: Chir. Narz. Ruchu Ortop. Pol. 1972, XXXVII, 2, 201—211. — 2. Arct W. i wsp.; Chir. Narz. Ruchu Ortop. Pol. 1972, XXXVII, 2, 213—220. — 3. Arct W. i wsp.: Chir. Narzl Ruchu Ortop. Pol. 1972, XXXVII, 2, 221—227. — 4. Arct W. i wsp.: Chir. Narz. Ruchu Ortop. Pol. 1972, XXXVII, 2, 229—232. — 5. Arct W.: Beitr. Orthop. 17(1970), 648—651. — 6. Cailliet R.: Low Back Pain Syndrome, F. A. Davis. Philadelphia, 1962. — 7. Dega W.: Ortopedia i rehabilitacja. P2WL, Warszawa 1968, 463—479. — 8. Franke J., Wolt H.: Beitr. Orthop. 17(1970), 712—714. — 9. Grocher W., Heidensohn P.: Z. Orthop. 1970, 108. — 10. Jasionowski S. i wsp.: Pamiętnik Zjazdu PTMS X, 1969.

II.    Jungmichel D„ Gabler U.: Beitr. Orthop. 17(1970), 690—691. — 12. Refior H. J.: Z. Orthop. 110, 1972, 741—744. — 13. Ropme G., Dreyer J.: Z. Orthop. 110, 1972, 745— —746. — 14. Schmidt H.: Orthopadie im Sport. J. A. B. Leipzig 1972. — 15. Schmidt H.: Beitr. Orthop. 17(1970), 717—719. — 16. Schróler G.: Beitr. Orthop. 17(1970), 687—691. — 17. Spanaus P.: Chir. Narz. Ruchu Ortop. Pol. 1972, XXXVII, 2, 234. — 18. Swiderski G.: Chir. Narz. Ruchu Ortop. Pol. 1966, XXXI, 661—666. — 19. Williams P. C.: The Lumbo-sacral Spine, Mcgraw-Hill, New York, 1965.