0000109 (4)

dolnych u 7 osób: skrzywienie boczne kręgosłupa piersiowo-lędżwiowego lub lędźwiowego I—U° u 15 osób: zwiotczenie mięśni prostych brzucha różnego stopnia z hiperlordozą lędźwiową u 10 osób: ograniczenie ruchomości odcinka lędźwiowo-krzyżowego ze wzmożeniem napięcia mięśni przykręgosłupowych oraz plecy okrągłe u 20 osób.

Okresowe subiektywne dolegliwości bólowe podało 6 osób, w tym jedna nosi gorset ortopedyczny lędźwiowy po przebytym złamaniu kręgu L, i żeber lewych VII—IX.

U jednego górnika, który przebył gruźlicę płuc oraz stłuczenie okolicy lędźwiowo-krzyżowej stwierdzono lewostronny dodatni objaw Lassegue'a oraz objawy korzeniowe, a w radiogramie lekkie skrzywienie odcinka lędźwiowego kręgosłupa i cechy discosis L_s—S,. Przepracował na dole 29 lat, pochodzi spoza Śląska.

III. Badaniem radiologicznym stwierdzono anomalię rozwojową w 7 przypadkach (tarń dwudzielna S„ w tym 1 krąg przejściowy). Zmienności anatomiczne w postaci długich wyrostków poprzecznych i pseudosakralizacji u 6 osób. Skrzywienie boczne 1° lub 1/11° w odcinku lędźwiowym u 15 osób. Zmienione krążki międzykręgowe z objawami discosis, calcinosis disci lub zmianę kształtu przy osteoporozie w 22 przypadkach. Cechy upośledzonej stabilności stwierdzono u 22 osób. W tym — tyłozmyk u 17 osób, kręgozmyk rzekomy u 4 osób, przemieszczenie boczne trzonu u 1 osoby. Cechy zespołu Baa-strupa I—III segmentowe stwierdzono u 19 osób. Zmiany zwyrodnieniowe stwierdzono u 27 osób. Objawy zrzeszotnienia kości w 13 przypadkach. W tej grupie znaleźli się wszyscy górnicy z chorobami układowymi i przemiany materii. Zmiany pourazowe pod postacią sklinowacenia trzonów kręgowych stwierdzono w 2 przypadkach.

Inne zmiany, jak zwyrodnieniowe w stawach krzyżowo-biodrowych u 2 badanych, zwapnienie aorty u jednego i discosis C₆—C₇ u jednego górnika.

WNIOSKI

Ze względu na szczupły materiał wysuwamy tylko spostrzeżenia wymagające opracowania na większym materiale:

1.    U górników z długoletnim stażem pracy dołowej bez wywiadu chorobowego dotyczącego zespołu bólowego kręgosłupa lędźwiowo-krzyżowego spostrzegaliśmy stosunkowo częste zmiany morfologiczne kręgosłupa: skrzywienie u 15 osób, zwiotczenie mięśni prostych brzucha u 10 osób, tyłozmyk rzekomy (wg Newmana i Stonea — zwyrodnieniowy) u 17 osób (50%), w segmentach L₂—L₄, kręgozmyk rzekomy u 4 osób i przemieszczenie boczne u jednej osoby, zmiany w krążkach międzykręgowych u 22 osób, zespół Baastrupa u 19 osób. Zmiany te wydają się być wyrazem patologicznej adaptacji zawodowej.

2.    Uwzględniając wiek badanych i obciążenie zawodowe uważamy, że stopień i częstość zmian zwyrodnieniowych o charakterze pierwotnym jest niewielki, co przemawia za wydolnym kręgosłupem przystosowanym do pracy górniczej.

3.    Większość badanych (79%) pochodziła ze Śląska, 55% górników stosowało odpoczynek czynny pracując w ogródku działkowym, 25% badanych uprawiało sport.

4.    Proponujemy wprowadzenie profilaktyki kompensującej szkodliwości zawodowe w zakresie narządów ruchu równolegle z profilaktyką sanatoryjną, np. przeciwpyliczą.