0000105 (4)

Leonard Januszko

ZESPOŁY BÓLOWE DOLNEGO ODCINKA KRĘGOSŁUPA Z PRZECIĄŻENIA U ROLNIKÓW

z Przychodni Rehabilitacyjnej Wojewódzkiego Szpitala Zespolonego w Olsztynie Dyrektor Szpitala: doc. dr hab. S. Boloczko Kierownik Przychodni: lek. med. L. Januszko

Praca w rolnictwie odznacza się odrębną specyfiką. Charakteryzuje ją:

—    duży wydatek energetyczny (do 3000 kcal)

—    stała dyspozycja na oddziaływanie negatywnych warunków meteoklima-tycznych (nagłe ochłodzenia)

—    znaczne obciążenie narządu ruchu, głównie kręgosłupa, przekraczające często normy fizjologiczne (8).

Do nadmiernego obciążenia dolnego odcinka kręgosłupa przyczynia się ciężka praca fizyczna wykonywana przez wiele godzin w niewygodnych pozycjach (pochylenie, zgięcie boczne kręgosłupa). Szereg nie zmechanizowanych prac rolnych łączy się z koniecznością podnoszenia i przenoszenia ciężarów, przyczyniając się do dużych obciążeń statycznych kręgosłupa. Stąd prace wykonywane w rolnictwie można podzielić na kilka grup: 1) nawożenie gleby, 2) sprzęt roślin, 3) prace przy sadzeniu i sprzęcie okopowych, 4) hodowla bydła, 5) prace domowe.    >

Niedobór siły roboczej w rolnictwie powoduje, iż zmniejsza się odsetek mężczyzn w wieku produkcyjnym, a zwiększa się udział w pracy kobiet, młodocianych oraz mężczyzn po 60 roku życia. W gospodarstwie wiejskim niektóre prace wykonują również dzieci. Z punktu widzenia epidemiologii omawianych schorzeń są to zjawiska niekorzystne.

Technicyzacja prac rolnych zbliżyła pracę w rolnictwie do pracy w przemyśle. Powstał układ człowiek-maszyna. Zaistniały również nowe zagrożenia dla dolnego odcinka kręgosłupa, ilość zespołów bólowych nie zmniejszyła się, a w niektórych grupach pracowników (traktorzyści, kombajniści) nawet wzrosła (10, 12, 13). Maszyny rolnicze są źródłem patogennej dla kręgosłupa energii — wstrząsów i drgań mechanicznych. Mikrourazy oraz kumulujące się mikro-wstrząsy powodują wczesne dolegliwości bólowe u 50% osobników z niestabilnością odcinka lędźwiowo-krzyżowego (2). Obecność tych obciążeń w pracy rolnika wynika nie tyle z właściwości samej pracy, ile z niedostosowania stanowiska roboczego do fizjologicznych wymagań pracy. Obsługujący maszyny rolnicze często zmuszeni są pracować w jednostajnej, niewygodnej pozycji przez kilkanaście godzin dziennie (żniwa, siewy, wykopki). Niewłaściwie skonstruowane, nie dostosowane do fizjologicznych krzywizn kręgosłupa siedziska maszyn, przyczyniają się do przedwczesnego jego zużycia oraz występowania dolegliwości bólowych. Nieprzestrzeganie zasad higieny, racjonalnego odżywiania się, zaniechanie uprawiania ćwiczeń fizycznych i sportu również ograniczają warunki, w których kręgosłup może skutecznie przeciwdziałać przeciążeniom, urazom i mikrourazom.

Statystyki wykazują, że u ok. 75% wszystkich mieszkańców naszego kraju z różnych przyczyn pojawiają się zespoły bólowe kręgosłupa (4, 6). W materiale Briibla (5) bóle u pracowników wykonujących ciężką pracę fizyczną dotyczyły 55,9% mężczyzn i 85,7% kobiet. Inni autorzy (2, 13, 14, 15) od 50 do 80%