0000119 (4)

IV. PROFILAKTYKA ZESPOŁU BÓLÓW DOLNEGO ODCINKA KRĘGOSŁUPA Z PRZECIĄŻENIA PRACĄ ZAWODOWĄ

Stanisław Grochmal

PROFILAKTYKA ZESPOŁU BÓLÓW DOLNEGO ODCINKA KRĘGOSŁUPA Z PRZECIĄŻENIA PRACĄ ZAWODOWĄ

z Oddziału Rehabilitacyjnego Instytutu Neurologii AM w Krakowie Kierownik Oddziału: prol. dr St. Grochmal

Bóle dolnego odcinka kręgosłupa z przeciążenia pracą zawodową spotyka się najczęściej u osób, które w toku swej pracy zmuszone są do podnoszenia lub przenoszenia dużych ciężarów np.: tragarze, górnicy, robotnicy leśni, pielęgniarki zatrudnione na oddziałach ciężko chorych itp. Na bóle krzyża cierpią również osoby pozostające przez dłuższy okres pracy w pozycji siedzącej lub pochylonej do przodu (Magoza). Częstość bólów krzyża u pracowników waha się w zależności od rodzaju pracy i posiadanej sprawności fizycznej od 10 do 30%, a w niektórych zakładach przemysłowych sięga 60% i więcej (Pe-derson i wsp.). Spośród robotników leśnych i rolnych przebadanych w latach 1952—1962 ponad 70% zgłosiło bóle krzyża odczuwane aktualnie lub przebyte niekiedy już około 14 r.ż. (Tvedt). Więcej niż 60% badanych podało, że bóle wystąpiły nagle w czasie pracy i były bardzo silne, trwające od 3—5 dni 3—4 tygodni. U pozostałych bóle występowały stopniowo, nasilenie ich było umiarkowane i trwały od 4-—5 tygodni do kilku miesięcy. U około 50% badanych bóle po raz pierwszy wystąpiły przed 23 r.ż., a prawie u wszystkich przed 40 r.ż. Już tych kilka cyfr wskazuje na społeczną wagę zapobiegania bólom krzyża będących przyczyną długotrwałej absencji w pracy i czynnikiem obniżającym znacznie ogólną sprawność ustroju.

W patomechanizmie bólów okolicy lędźwiowej główną rolę odgrywa nadmierny nacisk na krążki międzykręgowe, w czasie którego wektory sił działają pionowo (siła uciskająca krążek) i poziomo (siła rozciągająca pierścień włóknisty krążka). W pozycji siedzącej, prosto, bez podparcia nacisk na kręgosłup zwiększa się o V₃ w stosunku do obciążenia w pozycji stojącej, a przy pochyleniu tułowia do przodu wzrasta o dalszą V, wskutek następowego przesunięcia się środka ciężkości ciała do przodu (Thćvenoz). Ból występujący przy wysiłku zależy od stopnia zmian zwyrodnieniowych w obrębie krążka między-kręgowego. Przy dużych zmianach już niewielki wysiłek, niekiedy jeden gwałtowniejszy ruch może wyzwolić reakcję bólową. Przy braku ruchu siła ucisku przy wyłączeniu siły rozciągania jest niewystarczająca do wywołania bólu dyskopatycznego. U dość znacznej liczby osób bóle krzyża są wyrazem niewydolności kręgosłupa lędźwiowego (the decompensated back) w pojęciu czynnościowym, a nie organicznym, której nie można stwierdzić ani radiologicznie ani mielografią, czy badaniami laboratoryjnymi (Rosę). Czynnościowy charakter niewydolności kręgosłupa lędźwiowego znajduje swoje wytłumaczenie w zróżnicowanej strukturze anatomicznej i odmiennym unerwieniu mięśni grzbietu i mięśni kończyn. Unerwienie odcinkowe mięśni grzbietu wyłącznie przez gałęzie tylne nerwów rdzeniowych tworzy odrębny układ integracyjny i kontrolny, który uzupełniony unerwieniem aferentnym powięzi, wiązadeł, okostnej i stawów międzykręgowych zapewnia mięśniom wielostronną i do-