0000106 (4)

bólów krzyża u różnych grup zawodowych dopatrują się w etiologii przeciążeniowej. Pod uwagę brano takie elementy zespołu przeciążeniowego, jak: kąt krzyżowo-lędźwiowy większy od 35°, nadmiernie ruchomą kość krzyżową, złamanie powolne części międzywyrostkowych, zwężenie kanału kręgowego i otworów międzykręgowych, przeciążenie mięśni i więzadel, niestabilność trzonowo-krążkową oraz uszkodzenie krążka międzykręgowego.

Powstawanie kąta lędźwiowo-krzyżowego większego od 35° jest specyficzną postacią skutków przeciążenia (2). Powoduje to poziome ustawienie kości krzyżowej z hiperlordozą lędźwiową i obniżeniem spojenia łonowego. Dalszą konsekwencją istniejącej sytuacji anatomicznej przy współistniejących obciążeniach może być spondyloliza i kręgozmyk. Dla powstawania i rozwoju kręgo-zmyku obok obustronnego występowania kręgoszczeliny musi współistnieć osiowe obciążenie kręgosłupa (18).

Warunki dla szybszego zużycia się układów statycznych i dynamicznych kręgosłupa stwarzają wady asymilacji (1, 3). Bóle mające za podstawę patologię połączenia krzyżowo-lędźwiowego pojawiają się niekiedy po 20 roku życia lub wcześniej. W świetle zasad Cailleta (7) istnieją tu możliwości adaptacji i kompetencji do nieprawidłowych obciążeń, ale do pewnych granic.

Coraz częściej spotykamy się z bólami krzyża u młodych rolników. Konieczność wczesnego rozpoczynania pracy zawodowej powoduje wczesne występowanie zaburzeń równowagi statyczno-dynamicznej, aczkolwiek czas pojawiania się niewydolności kręgosłupa jest zależny od wielu czynników i jest indywidualnie różny.

Doniesienia z piśmiennictwa (9, 10, 11, 13) potwierdzające znaczną zapadalność na chorobę dyskową w grupie osób poddanych dużym obarczeniom statycznym oraz przez wiele lat wstrząsom, przemawiają za patologią z zużycia. Nikłe początkowo dolegliwości bagatelizowane na ogół przez chorego, a często przez lekarza, pod wpływem dużych obciążeń i kolejnych urazów przekształcają się w pełnoobjawowy zespół dyskopatii.

Bóle krzyża stanowią jedną z częstszych skarg u kobiety wiejskiej. Przez sam fakt anatomicznej odrębności budowy ciała, szczególnie miednicy i jej ustawienia, przebyte liczne porody, jest ona predysponowana do występowania zespołów bólowych. Fakt ten musi być zaakcentowany ze względów klinicznych i ekonomicznych, gdyż kobieta jest dziś partnerem w prowadzeniu gospodarstwa, a często jego właścicielem.

Pierwsze dolegliwości bólowe nie zawsze są właściwie rozpoznawane i zanim chory trafi do odpowiedniej placówki służby zdrowia często jest niewłaściwie leczony. Zmiany kliniczne wyprzedzają zmiany radiologiczne. Dopiero po pewnym okresie dochodzi do zmian kostnych opisanych dokładnie przez Swiderskiego (16, 17). Nawet jednak prawidłowe rozpoznanie zespołu przeciążeniowego nie zawsze chroni rolnika, zwłaszcza właściciela indywidualnego gospodarstwa, od inwalidztwa, gdyż nie zawsze jest możliwe szybkie zaprzestanie pracy fizycznej oraz wdrożenie właściwego leczenia. Spondyloprofila-ktyka u rolnika jest bardziej utrudniona niż w innych grupach zawodowych, zwłaszcza że postępująca mechanizacja rolnictwa nie eliminuje przeciążeń kręgosłupa.

Dla zobrazowania powyższego tematu oparto się na materiale wybranych losowo 250 historii chorób Zakładu Ubezpieczeń Społecznych w Olsztynie. Dotyczą one rolników, byłych właścicieli gospodarstw rolnych, którzy ze względów zdrowotnych w oparciu o ustawę (19) przekazali swoje gospodarstwa Państwu w zamian za rentę. Spośród badanych było 164 mężczyzn i 86 kobiet. Wiek badanych wynosił od 36 do 65 lat (śr. 48,4). Subiektywne doflegliwości bólowe w dolnym odcinku kręgosłupa zgłaszały 123 osoby (45,6%) — 79 mężczyzn i 44 kobiety. Wśród tej grupy badanych 76 osób podawało początek choroby powolny, pozostali łączyli ją z „dźwignięciem”. Czas trwania dolegliwości w zależności od wieku badanego wahał się od 3 do 31 lat.

Po wyeliminowaniu zespołów bólowych o innej etiologii zespół przeciążenia rozpoznano u 74 badanych (29,6%) — 35 mężczyzn i 39 kobiet. Średni wiek badanych wynosił 37,3 lat.