0000014

Rozwój niemowląt i jego zaburzenia a rehabilitacja metodą Vujty

Dojrzałe noworodki wymagają takiego badania jeżeli mają niską masę uro-dzeniową, przebyły trudny poród, miały niską punktację Apgar lub gdy obserwowano u nich zaburzenia neurologiczne. U dojrzałego płodu krwawienia śródczaszkowe obserwuje się zwykle w splotach drobniutkich naczyń włosowatych, które znajdują się w komorach bocznych mózgu. Niedotlenienie prowadzi do uszkodzenia śródbłonka naczyń splotów naczyniówkowych, które wtedy początkowo w obrazie USG mają wzmożoną echogeniczność i nierówne obrysy. Potem może dojść do przerwania ścianek tych naczyń i wylewu krwi do jam mózgu, do tak zwanych komór bocznych. Konsekwencją krwawień do komór są ich poszerzenia. Wylana z pękniętych naczyń krwionośnych mózgu krew, albo rozpycha te przestrzenie, albo rozszerza sploty. Potem wylew organizuje się. Krew krzepnie, następnie w procesie rozpuszczania skrzepów sytuacja powoli porządkuje się. Trwa to parę tygodni i nie zawsze przebiega bez powikłań.

Nasilenie wylewu śródczaszkowego opisuje się przy pomocy skali w stopniach od jeden do czterech. Na ogół konsekwencje wylewów pierwszego i drugiego stopnia są niewielkie. Dzieci wymagają obserwacji i kontroli neurologicznej oraz wykonania kolejnych badań USG. W tej grupie mieszczą się potem niemowlęta z zaburzeniami ośrodkowej koordynacji nerwowej, wymagające często usprawniania, ale na ogół z dobrym rokowaniem odległym.

W grupie dzieci dotkniętych wylewami stopnia trzeciego i czwartego zagrożenie mózgowym porażeniem dziecięcym jest wyraźne i muszą one zostać bardzo wcześnie objęte opieką neurologiczną, prowadzoną systematycznie w ciągu pierwszego roku życia. Czwarty stopień oznacza wylewy do tkanki mózgu, z rozpychaniem jej, tworzeniem jam i wiąże się to na ogół z bardzo ciężkim stanem dziecka. Na szczęście są to sytuacje stosunkowo rzadkie.

Niedotlenienia tkanki mózgowej prowadzą również do uszkodzenia komórek nerwowych, leżących na obrzeżach tkanki nerwowej - wokół przestrzeni płynowych wewnątrz i na zewnątrz mózgu. Komórki takie, w wyniku zmniejszonego dopływu krwi i tlenu do tak zwanej „najdalszej łąki” obumierają. Z czasem są spłukiwane przez krążący płyn mózgowo-rdzeniowy produkowany bez przerwy w komorach bocznych mózgu. Komórki obumarłe nie regenerują się i wynika z tego trwałe poszerzenie przestrzeni płynowych, zarówno wewnątrzmózgowo położonych komór jak i zewnątrzmózgowych przestrzeni

1. Czynniki ryzyka okołoporodowego

podoponowych. Może to mieć potem dalsze konsekwencje dotyczące umiejętności ruchowych i poznawczych u dziecka. Związane z tym trudności dziecka są stwierdzane czasem dopiero w życiu szkolnym. Dlatego warto wykonać nieinwazyjne dla niemowlęcia badanie USG, które uwidacznia przez ciemię struktury mózgu. Po zarośnięciu ciemienia te struktury możemy zobaczyć już tylko badaniem droższym i zdecydowanie trudniejszym do przeprowadzenia u małego dziecka - w tomografii komputerowej. Wiedząc o przebytym niedotlenieniu, musimy u niemowlęcia szukać nieprawidłowości w spontanicznym zachowaniu, wcześnie je ujawnić i zastosować usprawnianie lecznicze, o ile tylko badanie lekarskie wykaże taką konieczność. Potem, w wieku przedszkolnym przedsięwziąć odpowiednie działania psychologiczne, pedagogiczne i zastosować zabawy ruchowe, co wielokrotnie szybko i skutecznie pomaga poprawić koordynację i sprawność różnych funkcji.

Przyczyną znacznych powikłań przyszłego rozwoju dziecka mogą być obserwowane w badaniach USG zmiany leukomalacyjne. Nazwa ta oznacza martwicę istoty białej mózgu w wyniku całego zespołu zaburzeń metabolicznych i biochemicznych, do których dochodzi podczas ciężkiego niedotlenienia mózgu. W tym procesie istotną rolę mogą także odgrywać czynniki toksyczne związane z zakażeniem. Oczywiście niemowlęta z takim wynikiem badania USG wymagają wczesnego zastosowania intensywnej rehabilitacji i starannej opieki neurologicznej. Znane są przypadki, w których mimo początkowych problemów uzyskano prawidłowy lub tylko nieznacznie zaburzony dalszy rozwój dzieci.

Mniejszą masę urodzeniową mają zwykle bliźnięta i oczywiście trojaczki. Jeśli rodzą się siłami natury, to drugie ma zwykle trudniejsze warunki porodu i u niego częściej musimy się spodziewać powikłań. Dzieci urodzone z ciąży mnogiej, nawet jeśli urodziły się o czasie, mają często niską masę urodzeniową, zwykle rodzą się nieco wcześniej i podobnie jak wcześniaki wymagają pilniejszej obserwacji. Neurolog dziecięcy powinien ocenić także to z bliźniąt, u którego początkowo nie podejrzewano żadnych nieprawidłowości. Skutki kłopotów okołoporodowych ujawmiają się czasem dopiero w okresie póżniejszym.

Ważny jest sposób rozwiązania ciąży. 1 rodzice, i położnicy chcieliby, aby poród był naturalny, wtedy dziecko spokojnie przechodzi przez kanał rodny. Jednak natura dość często zmusza lekarzy położników' do większych czy mniej-

29