0000020 (7)

nicze. Oczywiście są różnice w zakresie i nasileniu usprawniania leczniczego w warunkach szpitalnych i pozaszpitalnych. W praktyce jednak ogólne zasady postępowania są podobne, co oznacza, że wiele wypracowanych w klinikach metod, form czy środków fizjoterapii możemy stosować w treningu leczniczym dla inwalidów w gabinecie usprawniania ruchowego w spółdzielni.

Prześledźmy teraz efekty lecznicze stosowania określonego programu ćwiczeń na przykładzie usprawniania po amputacjach kończyn dolnych. Wybrana jednostka chorobowa jest na tyle uniwersalna, że przyjęte przy niej sposoby postępowania treningowego dają się zastosować również przy innych dysfunkcjach aparatu ruchu. W pracy tej nie zajmujemy się szczegółową konstrukcją konspektów zajęć. Wzory takich konspektów znajdują się w różnych opracowaniach z zakresu usprawniania ruchowego. Zainteresowanych odsyłamy do bardzo wartościowej dla fizjoterapeuty książki K. Walickiego pt. Trening leczniczy, wydanej przez Akademię Wychowania Fizycznego w Warszawie [71].

Utrata kończyny dolnej ma ujemny wpływ na wiele funkcji organizmu. Zaliczamy tu przede wszystkim ograniczenie sprawności mo-torycznej i możliwości wykonywania szeregu czynności życiowych. Spotykamy się jednak z przykładami dużej aktywności społecznej, zawodowej i sportowej osób po amputacji kończyn dolnych. Świadczy to o prawidłowym przebiegu usprawniania ruchowego, jak również o sile procesów kompensacji biologicznej, umożliwiającej uruchomienie fizjologicznych rezerw organizmu.

W rehabilitacji osób z amputacjami kończyn dolnych dąży się przede wszystkim do odzyskania prawidłowej funkcji chodu. Uważa się, że główną komponentą sprawności fizycznej potrzebnej do odzyskania i zachowania prawidłowej funkcji chodu jest siła mięśniowa.

Na zagadnienie to zwraca uwagę Andrzej Zembaty [89], który przeprowadził badania nad upośledzeniem dynamiki kończyny zastępczej (kikuta z protezą) oraz określił minimum siły mięśniowej takiej kończyny potrzebne do pełnosprawnego wykonywania funkcji chodu. Przebadał około 300 osób obojga płci z amputacjami jednostronnymi kończyn dolnych na wysokości goleni i uda. Wiek obserwowanych wahał się od 17 do 51 lat. Z uwagi na możliwości sterowania protezą dobierano kikuty odpowiedniej długości. Pomiary siły mięśni kończyn dolnych przeprowadzano dwukrotnie, tj. w pierwszym i ostatnim tygodniu pobytu pacjenta w ośrodku. Czas pobytu badanych w Stołecznym Centrum Rehabilitacji Schorzeń Narządu Ruchu w Konstancinie wynosił średnio 5 tygodni. W tym okresie wszyscy objęci badaniami byli intensywnie usprawniani ruchowo. Prowadzono z chorymi zajęcia 6 razy w tygodniu po 6 godzin dziennie według następującego programu:

1)    Ćwiczenia kondycyjne:

—    45 minut dziennie ćwiczeń ogólnorozwojowych,

—    3 razy w tygodniu zajęcia prowadzone metodą treningu obwodowego o charakterze siłowo-wytrzymałościowym kończyn górnych i tułowia,

—    2 razy w tygodniu trening siły mięśniowej nóg według Mc Queena (w zależności od możliwości ćwiczącego stosowano hantle od 2 do 5 kg),

—    raz w tygodniu sportowe gry zespołowe, głównie koszykówka na wózkach,

2)    ćwiczenia w wodzie 6 razy w tygodniu po 45 minut: elementy nauki i doskonalenia pływania, gry i zabawy w wodzie, nurkowanie. ćwiczenia bezdechu dowolnego itp.,

3)    nauka chodzenia — 6 razy w tygodniu po 90 minut dziennie w początkowym okresie z kulami łokciowymi; w metodyce nauki chodzenia występowały: ćwiczenia równoważne, chód po podłożu różnej twardości, schodach, równi pochyłej oraz nauka padania,

4)    ćwiczenia indywidualne — 6 razy w tygodniu po 45 minut dziennie (wzmacnianie mięśni upośledzonych i profilaktyka przeciw-przykurczowa); stosowano metodykę treningu dynamicznego siły de Lorme’a, ćwiczenia izometryczne oraz bloczkowo-ciężarkowe dla zwiększenia wytrzymałości siłowej wybranych grup mięśni,

5)    ćwiczenia zlecane do indywidualnego wykonania — 6 razy w tygodniu po 90 minut dziennie — wzmacnianie mięśni osłabionych, ćwiczenia gibkościowe (zwiększanie zakresu ruchów).

Stosowanie takiego programu ćwiczeń okazało się bardzo efektywne. Uzyskano wyrównanie Ubytków siły mięśniowej w obrębie amputowanych kończyn dolnych. Dzięki tym badaniom wysunięto także hipotezę, że aby uzyskać pełnosprawną funkcję lokomocji kończyny zastępczej (kikut z protezą) należy mięśnie kończyny amputowanej doprowadzić do takiej wydolności, aby rozwijały około 75—80% maksymalnej siły analogicznego zespołu kończyny zdrowej.