017

17

tym więcej uwagi doborowi systemu typologicznego, najbardziej odpowiedniego dla uporządkowania i dalszego wykorzystania zgromadzonego przez nas materiału.

Typologia zabytków

Typologią średniowiecznych mieczów europejskich interesowało się w większym, lub mniejszym zakresie wielu autorów⁶. W szczuplutkiej polskiej literaturze przedmiotu pierwsze miejsce zajmuje dotychczas W. Dziewanowski, zasłużony badacz-bronioznawca z okresu międzywojennego. Jego rozprawa⁷ poświęcona omawianemu przez nas zagadnieniu, przedstawia je wcale szczegółowo i wcale trafnie. Jest jednak niestety tylko kompilacją, opublikowaną w dodatku bez aparatu naukowego, nie wskazującą literatury, z której autor korzystał (sytuacji nie ratuje podana na końcu artykułu krótka bibliografia), ani oryginalnych zabytków, które posłużyły jako wzór dla tablic ilustrujących typologię, a zarazem i chronologię europejskiego miecza.

Z autorów zagranicznych na czoło wysuwa się Jan Petersen. Choć już pół wieku minęło od chwili ukazania się jego fundamentalnej pracy o mieczach wikińskich⁸, ciągle jeszcze stanowi ona pozycję, której nie może pominąć żaden autor zajmujący się historią średniowiecznego uzbrojenia. Jako zasadnicze kryterium stworzonej przez siebie klasyfikacji przyjął Jan Petersen kształt rękojeści miecza; jak wiadomo, szybciej i łatwiej od głowni ulega ona przemianom dyktowanym czasem przez rzeczywistą potrzebę, a czasem po prostu przez zmianę mody. Na tej podstawie badacz norweski wyróżnił kilkadziesiąt typów i podtypów mieczów, zużywając na ich nazwanie cały alfabet łaciński i to z nadwyżką. Należy przy tym pamiętać, że interesując się okresem wikińskim Petersen nie wykracza w zasadzie w górę poza wiek XI, wobec czego dla naszych celów jego praca ma tylko dodatkowe, pomocnicze znaczenie.

Tym więcej uwagi poświęcić musimy dziełu duńskiej autorki Ady Bruhn-Hoffmeyer, którą w znacznej mierze można uznać za kontynuatorkę Jana Petersena⁹. Obejmując swymi badaniami całość materiałów europejskich z czasów między r. 1100 a 1550; wydziela na tej przestrzeni 18 typów i podtypów mieszczących się w ramach dwóch wielkich --- \

⁶    Ograniczamy się do omówienia podstawowych pozycji nowszych odsyłając czytelnika do wskazanej w nich dawniejszej literatury.

⁷    W. Dziewanowski, Średniowieczne miecze europejskie, Broń i barwa, R. 3: 1936, z. 7, s. 148 nn.

⁸    Jan Petersen, De norske vikingesverd, Kristiania 1919.

⁸ Bruhn-Hoffmeyer, op. cit.

M. Głosek, A. Nadolski, Miecze...    2

B I t i o T S K *

tóLii..;!'.;?, v\Vi.-3ka '

w Białymstoku

%