0000033 (12)

wienia, co jest reakcją wyrównawczą, spotykaną często już w skoliozach piersi owo-lędźwiowych wieku dziecięcego.

b) skośne ustawienie z miednicą obniżoną po stronie wypukłej.

W skośnych zdjęciach rtg obserwuje się zmiany przeciążeniowe stawów międzykręgowych (ryc. 6), a w zdjęciach AP cechy spondylosis delormans głównie w trzonach kręgów L,, L₃, L₄.

Interesującym spostrzeżeniem było stwierdzenie, że przypadki grupy 2 (tych z zachowaną lordozą) i grupy 3 (skośne ustawienie miednicy) nie reagowały dobrze na leczenie czynnościowe (ćwiczenia gimnastyczne), a także na leczenie fizykoterapeutyczne i dopiero zastosowanie sznurówki łagodziło dolegliwości. W skośnym ustawieniu miednicy, pogłębiającym skrzywieniu kręgosłupa, wyrównanie skrócenia zmniejszało bóle.

Oporność na leczenie czynnościowe grupy 2 przy współistniejącej otyłości tłumaczymy sobie przemieszczeniem punktu ciężkości ciała ku przodowi.

Z tych uwag nasuwa się wniosek, że w strukturalnych skoliozach, rozpoznawanych przed okresem klimakterycznym rokowanie byłoby lepsze, gdyby w odpowiednim czasie zastosowano leczenie funkcjonalne wraz z ograniczeniem czynności fizycznych, takich jak dźwiganie itp. Wypływa stąd uwaga, aby w obowiązkowych badaniach pracowniczych postulować wnikliwsze badanie kliniczne dla wychwycenia tych przypadków, w których stwierdza się nieznaczną torsję kręgów odcinka lędźwiowego. Właściwe ustawienie profilaktyczne zmniejszy ilość przypadków, w późniejszych latach trudnych do leczenia.

Wzmiankowe spostrzeżenia, dotyczące wieku przekwitania, każą zastanowić się nad losem odcinka lędźwiowego w przypadku skolioz, które w wieku rozwojowym wymagały leczenia operacyjnego w postaci spondylodezy. Z doświadczenia wiemy, że skolioza strukturalna rzadko manifestuje się bólem u młodzieży, mimo znacznego stopnia skrzywienia. W naszym materiale, przekraczającym 500 dokonanych spondylodez, tylko w 3 przypadkach skolioz pier-siowo-lędźwiowych intensywny ból, lokalizowany na wysokości Th₁₂, Lj zmusił do przeprowadzenia spondylodezy, mimo stosunkowo małego kąta skrzywienia (25—50°) (ryc. 7). Niezależnie od powyższego chciałbym zwrócić tu uwagę na

Ryc. 7. Bóle krzyża u 15-letniej dziewczyny zmusiły do operacyjnego leczenia »    miernego stopnia skrzywienia