0000034880 000033

Furta.    29

Furta, furtka, forta, fórtka, drzwi przy bramie, drzwi w murze, w parkanie lub płocie. W inwentarzu dworu lipnickiego pod Tykocinem z r. 1571 znajdujemy: „przy wrotach for tka od tych wrót", dalej w tymże inwentarzu: „furtka jedna na zawiasach przy stajni z wrze-ciądzem", jako też: „stodoła wielka z furtkami z boku". Mogły to być niekoniecznie zwykłe wrota w ścianach bocznych stodoły, ale takie furty, a raczej drzwi, jakie dotąd w tychże stronach Podlasia tykocińskiego robione są często pomiędzy budynkami przytykającymi do drogi dla najbliższej komunikacyi gumna z tą drogą służące nie do wyjeżdżania wozem, lecz dla pieszych lub konnych. W inwentarzu dóbr Modlnica pod Krakowem z roku 1582, znajdujemy trzy wzmianki

0    furtce:    „Fortka przy wrotach na

zawiasach żelaznych, do zamykania wrót

1    fortki są wrzeciądze żelazne z skoblami... „Fortka w tym płocie ma drzwi na żelaznych zawiasach"... „Są wrota dwoje wielkie do gumna, przy jednych fortka na żelaznych zawiasach". W inwentarzu zamku kruszwickiego z r. 1603 czytamy: „Forta z łańcuchem na zawiasach podnoszona z wrze-ciądzem, w z w ó d na zawiasach z łańcuchami". W inwentarzu folwarku Mazury na Podlasiu tykocińskiem z r. 1689 wymieniona jest „fortka przy wrotach z żerdzi zwiercana". W inwentarzu majętności Rakszawskiej z r. 1691 zapisano: „przy tychże wrotach, forta po wschodach wejście i wyjście. Schodki i drzwi u tej fortki nowe, przy których jest wrzeciądz i z skublami dwiema. Nad te-mi wrotami i tą fortką jest daszek gą-tami pobity". Inwentarz dóbr wielkopolskich Siemianice z r. 1694 mówi, że była „przy wrotach furtka z desczek na biegunie i wici drewnianej", zaś w owczarni „w środku fortka z kratą", a „u fortki do sadu wrzeciądza i dwóch skobli (jak było oddano dawniej) teraz nie masz". Podług inwentarza dóbr Za-wołoszyce w województwie Nowogródz-kiem w r. 1732 był „w końcu tego rumu (t. j. w szczycie dworu) sad, do którego fortka z podwórza z wieżyczką górną gontami pobitą,, mająca drzwi na zawiasach, krukach żelaznych z probo-jami i zaszczepką żelazną". Inwentarz majątku Stawki z r. 1738 powiada, że „wjeżdżając na podwórze wrota z tarcic składane i dwie fortki przy nich: jedna zamykana, druga zabita deskami". Widocznie tylko dla symetryi była ta druga furta po drugiej stronie wrót, ale jako do użytku nie potrzebna, zabitą została deskami. W r. 1748 w folwarku Górki (z dóbr Klimuntowo) znajdowała się „furtka wiązana na słupach sosnowych pod daszkiem z tarcic". W Konarach, należących w Wielkopolsce do Stanisława Leszczyńskiego, króla polskiego, było w stodole murowanej „bo-jowic (t. j. klepisk czyli boisk) cztery, do każdej bojowicy drzwi podwójne i fortki między niemi, gdzie jest wszystkich drzwi 16, fortek 4 i przy fortkach kłódek cztery". R. 1766 w starostwie Łukowskiem była „z przyjazdu od miasta brama stara, przy której fortka z schodkami (to się znaczy z przełazem czyli ławeczką, żeby mogli przechodzić ludzie, a nie dostawały się świnie). Przełazy takie były w furtach pospolite. We wsi Byczal była także „przy wrotach z boku furtka ze schodkami". W Miączynie hrubieszowskim opisana jest r. 1772 „brama z wrotami i fortką, do niej z obudwu stron schodki". Tamże przy innej bramie była „fortka z dwojgiem schodków". W^r zamku lubelskim opisana jest w roku 1774 w podwojach bramy zamkowej „fortka zawiasami trzema okowana, z klamką o trzech ogniwach (t. j. z wrzecią-dzem), z dwoma skoblami do zamykania. Powyżej tej furtki klamry dwie przybi-