0000034880 000169

Krzesło. — Krzywuła, krzywula, krzywulec, krzywka.

Krzesło dawne z kościoła po-jezuickiego w Pińsku. Rys. J. Smoliński.

sował p. J. Smoliński, 5) Piąty rysunek przedstawia z początku wieku XIX krzesło (dziś utarł się wyraz „fotel”), jakich znajdowała się pewna liczba- w sali posiedzeń uniwersytetu wileńskiego, przeznaczonych dla rektora i dziekanów. Służył zatem ten fotel nieraz dla Śniadeckich, Lelewela i innych, a przechowywał go potem wychowaniec wszechnicy wileńs. p. Moro, mieszkający później w Szawlach, który go r. 1876 do zbiorów jeżewskich podarował. Krzesło to (pierwotnie wybite skórą czerwoną) ma drzewo pomalowane na biało z wyzłoconemi fugami, W zbiorach jeżewskich piszącego znajdują się inne jeszcze poważne krzesła, np. z w. XVIII-go po Piotrze Dobrzynieckim, podwojewo-dzim radziłowskim. Rysunek tego typo-

6) Krzesło pochodzące z Podhorca, dziś własność p. E. Woyniłłowieża. Odrys. J. Smoliński.

wo staropolskiego sprzętu będziemy mogli podać w końcu niniejszego dzieła.

Krzynów, krzynowek, rodzaj dużej misy drewnianej. Mączyński w swoim słowniku z r. 1564, wyraz łaciński catinum tłumaczy po polsku: krzynów, misa, zaś wyrazem disculus objaśnia „mały krzynowek". Haur w XVII w. pisze: „Z jaworowego drzewa: talerze, krzynówy, łyżki robią". W tymże wieku powiada Staro wolski: „przodkowie jadali kaszę na krzynowie drewnianym, a bogaty na misie miedzianej". Gdy krzynów pękł to go nieraz zszywano (zapewne drutem). Więc też w inwentarzu dóbr Koźnice w krakowskiem, z r. 1606, znajdujemy: „Krzynów jeden zszywany, druga mniejsza miska niedobra".

Krzywuła, krzywula, krzywulec, krzywka, drzewo z natury zakrzywione, służące za „ziobro" w budowie statków na rzekach polskich. Było jednak w Polsce i drugie znaczenie tego wyrazu. Odwieczna krzywuła polska był to kij zakrzywiony jako godło starszego w gminie, nazywany przez Kaszubów karkulecą, lub kulą, wysyłany przez sołtysa do sąsiadów, aby ich zwołać na zgromadzę-