03

4.12. Postępowanie cywilne

Rodzaje postępowania cywilnego

Nieprocesowe

•    Nie ma dwóch przeciwstawnych stron, są tylko uczestnicy.

•    Może być wszczęte z urzędu lub na wniosek.

Procesowe

•    Wszczynane przez osobę, która dochodzi swoich praw.

•    Występują w nim dwie strony, które mają sprzeczne interesy.

ławnik sędzia ławnik

o

a

miejsce zeznań świadków

publiczność

Sprawy rozpatrywane w postępowaniu cywilnym

W postępowaniu cywilnym wyróżnia się sprawy:

#    z zakresu prawa cywilnego (m.in. sprawy o ubezwłasnowolnienie, sprawy spadkowe);

#    z zakresu prawa rodzinnego i opiekuńczego (m.in. sprawy o unieważnienie małżeństwa, separację, uznanie dziecka, przysposobienie);

•    wskazane przez ustawy oraz sprawy gospodarcze (np. z zakresu ochrony konkurencji, uznania umowy za nieprawidłową);

•    z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych (np. przyznanie zasiłku, odszkodowania).

Postępowanie nieprocesowe

•    W postępowaniu nieprocesowym rozpatruje się takie sprawy, jak uznanie za zmarłego, stwierdzenie zgonu, ubezwłasnowolnienie, kuratela, opieka, przysposobienie, ogłoszenie testamentu, przyjęcie spadku, dokonywanie wpisów do rejestrów i inne sprawy, które nie mają charakteru sporu między stronami.

•    Większość spraw odbywa się przed sądem rejonowym, wyjątek stanowią sprawy o separację i ubezwłasnowolnienie, które prowadzi sąd okręgowy.

•    W większości spraw orzeka jeden sędzia bez udziału ławników. Wyjątkiem są niektóre sprawy z zakresu prawa rodzinnego, m.in. o przysposobienie. Większość czynności w postępowaniu rejestrowym może wykonać referendarz sądowy (urzędnik sądowy posiadający w pewnych sprawach uprawnienia sądu).

•    Podobnie jak w wypadku postępowania procesowego, sąd może przesłuchiwać świadków, biegłych, a także żądać od uczestników pisemnych wyjaśnień.

•    Orzeczenia sądu mają charakter postanowień.

•    Od postanowień sądu I instancji dotyczących istoty sprawy przysługuje apelacja. W pozostałych sytuacjach przysługuje zażalenie. Orzeczenie referendarza można zaskarżyć do sądu rejonowego.

Przebieg procesu cywilnego

•    Proces cywilny jest wszczynany w wyniku powództwa, czyli na żądanie udzielenia ochrony prawnej.

•    Strona, która uważa, że jej uprawnienia zostały naruszone, wnosi do sądu pismo procesowe.

•    Pozew, w zależności od charakteru sprawy, wnosi się do sądu okręgowego lub rejonowego.

•    Głównym etapem procesu jest rozprawa przed sądem. Sąd może orzekać w składzie jednoosobowym lub trzyosobowym (sędzia zawodowy i dwóch ławników), w zależności od rodzaju sprawy. Dowodami w procesie cywilnym są m.in. zeznania świadków, dokumenty, oględziny, opinie biegłych. Stronami w czasie rozprawy są powód (strona, która kieruje do sądu pozew) i pozwany (strona, przeciw której wytacza się powództwo).

0 W przeciwieństwie do procesu karnego materiał procesowy przygotowują tylko strony procesu.

0 Postępowanie kończy się orzeczeniem sądu, które może mieć charakter wyroku, postanowienia lub zarządzenia.

0 Istnieje możliwość odwołania się od wyroku sądu I instancji do sądu II instancji. Sąd II instancji obraduje w składzie trzech sędziów zawodowych.

0 Środkami odwoławczymi są apelacja, kasacja (funkcję sądu kasacyjnego w sprawach cywilnych pełni Sąd Najwyższy) oraz zażalenie.

<sn»

«Q» «C*»

Salo sądowa w procesie cywilnym