05

17

Jean B. Say (1767-1832) zajął trwałe miejsce w ekonomii, dzięki twierdzeniu, że każda podaż tworzy odpowiadający jej popyt, które przyjęto określać mianem tzw. prawa rynków Say’a. Prawo to było obowiązującym kanonem przez ponad stulecie. Wediug niego gospodarka wolnorynkowa automatycznie dąży do równowagi przy pełnym wykorzystaniu zasobów i produkcja sama wytwarza na siebie popyt. W świetle tej teorii kryzysy i bezrobocie są spowodowane przez zakłócenia, które mogą powstać tylko z przyczyn egzogenicznych (zewnętrzych).

Zakłócenia procesu reprodukcji musiały wyzwolić krytykę prawa Say’a. Już T. Malthus kwestionował tezy Say'a o automatycznym dopasowywaniu się popytu do podaż)'. Poświęca tej kwestii wiele uwagi w swoich publikacjach.

Również według J.Ch. Nimonde de Sismondi J.B. Say popełnia zasadniczy błąd w swoim rozumowaniu. To nie podaż tworzy popyt, lecz odwrotnie - popyt kreuje podaż. Podkreśla w swojej teorii, że nienadążanie konsumpcji społeczeństwa za wzrostem produkcji globalnej jest przyczyną nierównowagi na rynku i zakłóceń procesu reprodukcji.

Burzliwy rozwój gospodarki rynkowej w XIX w. przyspieszył i rozszerzył zakres badań ekonomicznych. Z krytyki bądź też nawiązania do ekonomii klasycznej doszło do powstania trzech nowych kierunków: subicktywno-marginali-styczncgo. historycznego oraz marksistowskiego.

Kierunek subiektywno-marginalistyczny powstał w latach 70. XIX wieku. Interesujące jest to, że narodził się mniej więcej w tych samych latach (1872-1874) w trzech krajach: Austrii, Anglii i Szwajcarii. Kierunek ten należy uznać za źródło współczesnej mikroekonomii. Przedmiotem jego analizy był człowiek gospodarujący (homo oeconomicus) oraz producent kapitalistyczny. W ramach tego kierunku zaczęto stosować pojęcie wielkości marginalnych (krańcowych), wykorzystując w szerokim zakresie matematykę.

Prekursorami kierunku subiektywno-marginalistycznego byli Antoine Co-urnot (1801-1877), który' pierwszy wprowadził analizę marginalną do ekonomii oraz opracował geometryczną analizę monopolu (stąd punkt Coumofa) i Hermann Gossen (1810-1858), który' sformułował prawa malejącej użyteczności i równomiernego nasycenia potrzeb.

W ramach kierunku subiektywno-marginalistycznego wyodrębniły się trzy szkoły teoretyczne:

- psychologiczna (austriacka), matematyczna (lozańska), neoklasyczna (anglo-amerykańska).

Szkoła psy chologiczna - główni przedstawiciele: Karl Mengcr (1840-1921), Eugeniusz Bóhm-Bawerk (1851-1914) i Friedrich von Wieser (1851-1926).