img085 (17)

82,4 doskonalszy i szlachetniejszy od woli. — jeśliby się zaś rozważało intelekt ze względu na powszechność jego przedmiotu, a wolę jako pewną określoną władzę, to intelekt również jest doskonalszy od woli i należy mu się wobec niej pierwszeństwo, , gdyż w przyjmowanym do świadomości przez intelekt pojęciu bytu i tego co prawdziwe zawiera się i sama wola, i jej akt, a również i jej przedmiot. Stąd intelekt poznaje wolę oraz jej akt i przedmiot, podobnie jak i inne szczegółowe przedmioty poznania umysłowego, jak np. kamień lub drzewo, przedmioty zawierające się w powszechnym pojęciu bytu i tego co prawdziwe. — Jeżeli wreszcie rozpatrywałoby się wolę ze względu na powszechne pojęcie jej przedmiotu, którym jest dobro, a intelekt jako pewną rzecz i władzę szczegółową, wówczas intelekt jako pewne dobro szczegółowe zawiera się w powszechnym pojęciu dobra; nie sam zresztą intelekt, bo i poznanie umysłowe, i jego przedmiot, czyli to co prawdziwe — wszystko jako pewne dobro szczegółowe. W tym ujęciu woła jest doskonalsza od intelektu i może go wprawiać w ruch.

Z tych rozważań staje się jasne, dlaczego obie te władze aktami swoimi wzajemnie się obejmują, gdyż intelekt poznaje, że wola chce, a wola chce, by intelekt poznawał.

autem consideretur intellectus secundum communitatem sui obiecti, et voluntas secundum quod est ąuaedam determinata potentia, sic ite-rum intellectus est altior et prior voluntate: quia sub ratione entis et veri, quam apprehendit intellectus, continetur yoluntas ipsa, et actus eius, et obiectum ipsius. Unde intellectus intelligit voluntatem, et actum eius, et obiectum ipsius, slcut et alia specialia intellecta, ut lapidem aut lignum, quae continentur sub communi ratione entis et veri. — Si vero consideretur yoluntas secundum communem rationem sui obiecti, quod est bonum, intellectus autem secundum quod est quaedam res et potentia specialis; sic sub communi ratione boni continetur, velut quoddam speoiale, et intellectus ipse, et ipsum intelligere, et obiectum eius, quod est verum, quorum quodlibet est quoddam spe-ciale bonum. Et secundum hoc yoluntas est altior intellectu, et potest ipsum movere.

Ex his ergo apparet ratio quare hae potentiae suis actibus invicem se includunt: quia intellectus intelligit yoluntatem yelle, et yoluntas vult intellectum intelligere. Et simili ratione bonum continetur sub

Podobnie tez dobro zawiera się w tym co prawdziwe z racji 8, tego, że jest czymś prawdziwym 'poznanym umysłowo — a to co prawdziwe, zawiera się w dobrym z racji tego, że jest pewnym upragnionym dobrem.

2.    Intelekt porusza wolę inaczej niż wola intelekt, co już poprzednio¹ zostało powiedziane.

3.    Nie należy postępować w nieskończoność, lecz należy zatrzymać się na intelekcie jako na punkcie wyjścia. Z konieczności bowiem przyjmowanie do świadomości występuje przed każdym poruszeniem woli, ale poruszenie woli nie wyprzedza wszelkiego pojmowania. Lecz źródłem i zasadą rady i poznawania umysłowego jest jakaś zasada umysłowo-poznawcza, wyższa od naszego intelektu, a mianowicie Bóg, jak powiada również Arystoteles w 7 księdze Etyki Eudemejskiejpokazując w ten sposób, że w tym zagadnieniu nie ma potrzeby postępowania w nieskończoność [166].

vero, inąuantum est ąuoddam verum intellectum; et verum continetur sub bono, inąuantum est ąuoddam bonum desideratum.

AD SECUNDUM dicendum quod Intellectus alio modo movet vo-luntatem, quam yoluntas intellectum, ut iam dictum est.

AD TERTIUM dicendum quod non oportet procedere in infinitum, sed statur in intellectu sicut in primo. Omnem enim yoluntatis motam necesse est quod praecedat apprehensio: sed non omnem appre-hensionem praecedit motus yoluntatis; sed principium consiliandi et intelligendi est aliąuod intellectivum principium altius intellectu no-stro, quod est Deus, ut etiam Aristoteles dicit in 7 Ethicae Eudemicae: i; et per hunc modum ostendit quod non est procedere in infinitum.

419

1

Trzon bieżącego artykułu s Eth Eud 7, 14