06 (28)

Z kolei zadanie może się składać z szeregu zadań cząstkowych, na przykład lekarz musi przeprowadzić werbalne lub fizykalne badanie, postawić diagnozę i przeprowadzić lub przepisać leczenie (s. 279). Często, jak w tym przypadku, zadanie cząstkowe musi się pojawić w określonym miejscu. Na początku spotkań towarzyskich „zadanie" wydaje się składać z jedzenia i picia oraz wymiany informacji.

Tak więc, jeśli uczestnik interakcji chce być skuteczny, to powinien być w stanie korzystać z całego repertuaru ruchów społecznych dostosowanych do każdej sytuacji, w której się znajduje. Weźmy na przykład nauczyciela: powinien być w stanie zadawać wysoce uporządkowane pytania: aby kontrolować zachowanie innych, powinien wiedzieć, co do czego prowadzi oraz jak uruchamiać rozmaite cykle wydarzeń: powinien zachowywać się zgodnie z pojawiającymi się wymogami - jeśli jest głównym wykonawcą w realizacji asymetrycznego spotkania, powinien być odpowiedzialny za kierunek zachowania; i powinien przestrzegać reguł.

Grzeczność

Grzeczność nie polega jedynie na uchylaniu kapelusza wobec kobiet i na uprzejmym podawaniu kanapek, lecz jest zasadniczym elementem umiejętności konwersacyjnych. Możemy zdefiniować grzeczność jako „formy zachowań, które tak dalece, jak to tylko możliwe, są ugodowe i nagradzające innych". Proponujemy w tym miejscu kilka podstawowych zasad.

1.    Bycie przyjacielskim. Czynienie spotkań miłymi - ciepła akceptacja innych osób - jest zapewne kluczem do grzeczności, z którego wynika wszystko inne. Częściowo dzieje się to za pośrednictwem słów, lecz bardziej za pośrednictwem niewerbalnego stylu, w jakim przekazuje się wypowiedzi.

2.    Dbałość o samooceną innych. Osoby biorące udział w interakcji muszą dokładać wszelkich starań, by uniknąć narażania na szwank „twarzy" albo samooceny drugiego. Należy maksymalizować pochwały i odniesienia do sukcesów drugiej osoby, skromnie zaś je minimalizować w swoim przypadku.

3.    Unikanie zmuszania innych. Pośrednie prośby są grzeczniejsze, ponieważ dają innym swobodę wyboru; ,.Mógłbyś odebrać telefon" jest grzeczniejsze niż „Odbierz telefon”. Możliwe jest umieszczenie wypo

wiedzi na skali niedyrektywności od „łagodzenia" do „wymuszania”. Z łagodzeniem mamy do czynienia wówczas, gdy polecenia lub prośby-przekazywane są jako pytania, podpowiedzi lub sugestie z uzasadnieniem; wymuszenie jest przeciwieństwem - „Odbierz ten cholerny telefon przez wzgląd na Pete'a”.    •    i»w

4.    Jak mówić „nie” lub nie zgadzać sią. W Japonii jest bardzo niegrzecznie mówić „nie" i unika się pytań, na które mogłaby¹ paść taka odpowiedź. Również dla nas bardziej grzecznie jest akcentować miejsca,- i w których się zgadzamy, a minimalizować niezgodę, tak jak^w „Tak; ale...". Odmowy powinny być otoczone wypowiedziami, które {zawierają : j zgodę lub inne pozytywne komponenty, włączając w"to również pozytywne elementy niewerbalne (Leech, 1983).

5.    Nalety unikać łamania reguł. Jest wiele rodzajów zachowań, które powszechnie są traktowane jako niegrzeczne, ponieważ łamią normalne reguły zachowania. Przykładami są: przerywanie, wciskanie się do kolejki, mówienie zbyt dużo lub opowiadanie niewłaściwych dowcipów.'

Grzeczność prowadzi do czegoś więcej niż tylko do podtrzymywania zadowolenia innych: rodzi możliwość uzyskiwania pożądanych wyników. Dziecko, które nauczyło się już mówić „Czy mogę dostać ^:jeden z tych cukierków?" prędzej go dostanie niż to, które nie potrafi jeszcze nic wię- .. cej ponad „Daj cukierka". Linde (1988) stwierdził, że wśród załóg latających bezawaryjnie występuje wyższy poziom form łagodzących; podtrzymuje to więzi społeczne i nic podważa autorytetu kapitana. Więcej tych form pojawiało się podczas zwracania się do przełożonych. Lecz w czasie wypadków i zagrożeń, tych rzeczywistych i tych symulowanych, ¹ łagodzenia było mniej; może to prowadzić do nieszczęścia"w tego typu okolicznościach, ponieważ komunikaty przekazywane w formie łagodzącej w mniejszym stopniu skłaniają do podporządkowania się im. Nagły wypadek nie jest czasem na „Przepraszam, panie kapitanie, jest mi bardzo przykro, że pana niepokoję, gdy pije pan kawę, lecz wydaje mi się, iż lewe skrzydło się pali".    -v,    .•    ; '

Reguły grzeczności zmieniają się wraz z sytuacją w'jeszcze inny sposób. Poprosiliśmy studentów, aby oszacowali ważność dwudziestu reguł dla każdej z ośmiu potocznych sytuacji; stwierdziliśmy, że do tych-samych sytuacji stosowano te same zbiory reguł (rys. 5.2.).* Pierwszy zbiór reguł (,.Nie należy innych wprawiać w zakłopotanie*^- stosowano w odniesieniu do wszystkich sytuacji, natomiast inne do poszczególnych grup sytuacji. Ostatni zbiór („Należy unikać niezgadzania się" itd.) sto- ;

82

83