104227

AlOJtf MUMII 14 S1414 *40f/»mS»»4

Rytuał te swej Istoty jest formą powtórtsnii, ponownego fjuA śywania realnych wydarseń w piśnie symbołicinym. Ziuwiś* my: spektakle Barbary Radziwiłłówny i perspektywy widza były ponadto szczególnym - teatralnym - powtórzeniem rytuału narodowej tragedii, rozgrywającego się dokładnie według rytmu rytuałów ofiarnych: faza świetności i ładu - zbrodnia -reintegracja w ramach nowego mitu wspólnotowego. Na scenie Teatru Narodowego rytuał mitu ofiarnego splatał sif z rytuałem teatru.

Należy zarazem odnotować jedną zasadniczą cechę różnicującą mit ofiarny Barbary Radziwiłłówny w stosunku do Oirar-dowskiego rytuału .kozła ofiarnego*. U Girarda victimge jest narracją skonstruowaną z punktu widzenia sprawcy zbrodni, zrzucającego winy na ofiarę, subiektywnie przezeń uznaną za winną. U Felińskiego zaś mamy do czynienia z narracją ujętą z punktu widzenia ofiary zbrodni, uznanej zb oczywiście niewinną. Tożsame struktury ideowe pełnią więc przeciwstawne funkcje ideowe.

Jest zatem oczywiste, że lak zwane .pierwsze zakończenie” utworu (zgoda pomiędzy królem i narodem) mogło być w dramacie tylko epizodem, funkcjonalnie podporządkowanym finałowi .ofiarnemu", wzmacniającym kontrast męczeńskiej śmierci Barbary i intensyfikującym ofiarniczą misję bohaterki. Notabene pierwsza perypetia może być odczytana jako alegoria Konstytucji 3 maja.

Pełne uznanie .organiczności" śmierci Barbary w strukturze utworu Felińskiego jest możliwe dopiero w kontekście prawdziwie tragicznych perypetii historii porozbiorowej, która otworzyła perspektywę nieoczekiwanej koniunktury przed melodramatem. Przypadek utworu Felińskiego potwierdza przypuszczenie, że rozwój polskiej tragedii klasycznej (jako uniwersalnej tragedii losu) po roku 1795 zablokowała rzeczywista tragedia historii, to jest narodowa trauma rozbiorów oraz - w ich konsekwencji - post oświeceniowa historiozofia prowidencjalizmu.

Barbara Radziwiłłówna wpisywała się w nurt rozrachunkowy literatury porozbiorowej pierwszych kilkunastu lat, takich jej gatunków, jak elegia patriotyczna, oda, hymn. Była to literatura spełnionej katastrofy, przeniknięta rozpaczą, obsesją winy i kary, refleksjami na temat przyczyn upadku, poszuku-