11 (51)

Z MjktKk. Ttvrie W,ii limaikith. Warvtv** 2004 ISBN' Si-OI-14219-7.0 bj WN PWN :iXIJ

W przeciwieństwie bowiem do klasycyzmu, który formułował swoją estetykę opierając się na konkretnej, współczesnej mu praktyce artystycznej lub też tworzył normy wyrazu odwołując się do doświadczeń antycznych, teoria Kanta nie miała charakteru retrospektywnego, była pewnym oryginalnym i całkowicie nowym projektem myślenia o sztuce. Dlatego też mogła zainspirować kierunki artystyczne przyszłości. Teoria symbolu oraz koncepcja artysty-geninsza odegrały w romantyzmie rolę pierwszorzędną. Wystarczy zapoznać się z pracami A. W. Schlegla czy Novalisa, aby zrozumieć całe znaczenie wykładu symboliki, zwłaszcza symboliki poetyckiej. Równie istotną funkcję spełniło filozoficzne uzasadnienie fantastyki. Nowa wizja artysty wiązała się z powszechnym w romantyzmie przekonaniem o poclrzędności zasad artystycznych wobec przedstawianych idei. Koncepcja geniusza jako siły naturalnej zapłodniła przede wszystkim filozofie romantyczną, która w osobach Fichtego i Schelhnga głosiła kult indywidualności. Istotne znaczenie miała również teza o auto-teliczności sztuki i bezinteresowności kontaktu estetycznego. Stworzyła ona przesłanki do uwolnienia dzieła sztuki od zobowiązań utylitarnych, chociaż w samym rozwoju romantyzmu doprowadziła do swoistej hegemonii sztuki, która w swoich roszczeniach chciała, jako dziedzina niezależna, kierować życiem i historią.

Słowo „historia" nic pojawia się w systemie Kantowskim. To różni go od romantyzmu, który czynnik dziejowy uznał za motor wszelkiej działalności ludzkiej. Trzeba jednak zaznaczyć, że nie cale myślenie romantyczne było opanowanie przez historyzm. Można by je podzielić na odtam Kantowski i odlani Heglowski, uwzględniając aspekt czasowy rozwoju romantyzmu-⁰. Wydaje się, że nieobecność historii stanowi ten czuły punkt koncepcji kantowskiej, w którym możliwa jest jej krytyka.

Istnieją interpretacje, które kojarzą nowoczesny strukturalizm ze swoiście pojętym kantyzmenr'¹.1 jedna, i druga orientacja przyjmuje,

*'•' Cała „niemiecka szkoła romantyczna" |A W Schlegel, Novalis, Tleck) kontynuowała dociekania o pozarzasowej naturze artyzmu i sztuki Historyzm jako postawa badacza pojawia się w pismach F. S< hlerjla, gdzie rozważa on rozwój sztuki w aspekcie dziejowym, wyraźnie przeciwstawiając sztukę antyczna i nowożytną oraz szuka średniowiecznych źródeł literatury romantycznej. Por. S. Morawski, Rozwój myśli estetycznej od Herdera do Heinego. Warszawa 1957.

⁵¹ W interpretacjach tych mówi się. że co najmniej dwóch wielkich strukturalistów, C Lóvi-Strauss i M Foucault. podtrzymują i rozwijają tezę Kanta o istnieniu oraz

65