13 (41)

Z. XGk>s<i. Tii-rit tvJo* IbrrachicM. Waru »•»* 2004 ISBN<0411.14219.7.Oby WN PWN 2lXM

aniżeli system języka (podziały binarne, opozycyjne, systemy wymiany), niemniej jednak i o tych prawidłowościach mówi na wzór języka. W tym kontekście okazuje się, jak abstrakcyjne są Kantowskie formy zmysłowości i kategorie intelektu, uniwersalne i ponadczasowe, zawieszone w swoistej pustce społecznej i kulturowej.

Wydaje się wszelako, że w wypadku sztuki i doświadczenia estetycznego sprawa wygląda inaczej. Kant jest człowiekiem oświecenia; aczkolwiek zdecydowanie przekroczył horyzonty intelektualne swojej epoki, to nie zapomniał jej osiągnięć. Jednym z nich było przekonanie, że człowiek jest istotą społeczną. Rzutuje ono na interpretację sztuki.

Empirycznie budzi piękno zainteresowanie tylko w ramach społeczności: jeśli więc uzna|e się popęd społeczny za naturalny u człowieka, zdatność zaś i skłonność do teyo, tzn. towarzyskość, za potrzebę człowieka jako stworzenia przeznaczonego do życia społecznego, a więc za właściwość przynależną człowieczeństwu, to nie można także sądu smaku nie uważać za władzę wydawania sądów o tym wszystkim, dzięki czemu można przekazywać każdemu innemu człowiekowi nawet swoje uczucia, a zatem za śroih-k wspierania togo, czego domaga się naturalna skłonność każdego |i /łowicka j²².

Przeżycie piękna, tormułowanie sądów estetycznych, sztuka — są to fenomeny przynależące do sfery komunikacji międzyludzkiej, rezultaty przypisanego człowiekowi „popędu społecznego". W filozofii Kanta popęd ten jest ponadczasowy, związany z istotą gatunku. Pozostaje otwartą kwestia, w jakiej mierze porozumienie estetyczne można wyjaśnić za pomocą pojęć składających się na istotę (społeczną) człowieczeństwa, a w jakiej mierze determinuje je konkretne „tu i teraz". Cała teoria Kanta staje pod znakiem zapytania, kiedy stwierdzi się, że odbiór sztuki zależy tyleż od uniwersalnych imperatywów estetycznych, co od określonego dla danej epoki i środowiska kierunku smaku. W ten sposób zbliżamy się do ekspansji historyzmu w estetyce i teorii literatury.

ⁿ I. Kant. op. ot., s. 215.